ΚΥΠΡΙΑΚΟ: Όλα στο τραπέζι
Ο Σεπτέμβριος μοιάζει να είναι κομβικός μήνας για την τύχη της Κύπρου. Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών υπήρξαν καταιγιστικά για την αναγκαστική ευθυγράμμιση των προθέσεων του προέδρου Ν. Αναστασιάδη και του Τ/κ ηγέτη Μ. Ακιντζί, ανοίγοντας μια χαραμάδα για επιστροφή στο διαπραγματευτικό τραπέζι. Εκκινώντας από διαφορετικές αφετηρίες οι δύο εξέφρασαν ετοιμότητα να προσέλθουν σε άτυπη Διεθνή Διάσκεψη υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ με τη σύνθεση Κραντ Μοντάνα. Αυτό σημαίνει με τη συμμετοχή και των τριών Εγγυητριών Δυνάμεων (Ελλάδα, Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο), καθώς και την παρουσία της ΕΕ ως παρατηρητή. Είναι όμως, η αρχή του τέλους στο 45χρονο μαρτύριο του Κυπριακού; Τους τελευταίους μήνες το μόνο γεγονός που καταγράφεται είναι η συνεχής κλιμάκωση της έντασης στην κυπριακή θάλασσα (ΑΟΖ) με τις παράνομες τουρκικές γεωτρήσεις.
Την Τετάρτη (17/7) έγινε από Τ/κ πλευράς γνωστό το περιεχόμενο επιστολής του Μ. Ακιντζί προς τον Γενικό Γραμματέα με ημερομηνία 10 Ιουλίου. Ζητά άτυπη διεθνή διάσκεψη για να ξεκαθαρίσει το σκηνικό αν μπορεί ή όχι να σπάσει το στρατηγικό αδιέξοδο δύο χρόνων. Ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης έσπευσε αμέσως να εκφράσει ετοιμότητα να προσέλθει σε μια τέτοια διάσκεψη, διαμηνύοντας μέσω του κυβερνητικού εκπροσώπου Π. Προδρόμου ότι ο Τ/κ ηγέτης «υιοθετεί στην ουσία μία εκ των προτάσεων που ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει και γραπτώς εισηγηθεί προς τον Γενικό Γραμματέα, στην επιστολή του της 14ης Ιουνίου».
Πιο κοντά στην αλήθεια είναι όσα παρασκηνιακά αφέθηκαν από πηγές του ΟΗΕ να διαρρεύσουν τους τελευταίους μήνες. Ο Γενικός Γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες έχει διάθεση να ασχοληθεί με τους Κυπρίους υπό τον όρο ότι θα υπάρξει κοινή προσέγγιση από την πλευρά Αναστασιάδη – Ακιντζί: Να επιβεβαιωθούν οι προηγούμενες συγκλίσεις για το περιεχόμενο μιας συνολικής διευθέτησης στο πλαίσιο Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας και να υπάρξουν πειστικές τοποθετήσεις για τις αναγκαίες πολιτικές αποφάσεις μιας καταληκτικής διαπραγμάτευσης. Συνεπώς, τέλος στους τακτικισμούς και το παιχνίδι ευθυνών, τέλος και στις ατέρμονες συζητήσεις. Με πιεστικό τρόπο αναμένεται ότι θα απευθυνθεί προς τους δύο και το Συμβούλιο Ασφαλείας στο τέλος Ιουλίου, στο πλαίσιο ψηφίσματος για την εξάμηνη ανανέωση της θητείας της UNFICYP. Το μήνυμα θα είναι να ενεργήσουν με την αίσθηση του επείγοντος.
Ο Τ/κ ηγέτης επιχείρησε να προσεγγίσει τις συγκεκριμένες απαιτήσεις που έθεσε ο Γκουτέρες, υπογραμμίζοντας στην επιστολή του ότι είναι έτοιμος για διαπραγματεύσεις με βάση το κοινό ανακοινωθέν Αναστασιάδη – Έρογλου (Φεβρουάριος 2014) και πρόθυμος να τοποθετηθεί, συνυπογράφοντας κιόλας το πλαίσιο για καταληκτική διαπραγμάτευση των 6 σημείων Γκουτέρες (Πλαίσιο Γκουτέρες, 30 Ιουνίου 2017). Πρόκειται για τα δύο ορόσημα – η αρχή και το τέλος – που καθορίζουν όλο το διαπραγματευτικό κεκτημένο στο Κυπριακό της τελευταίας 10ετίας! Ο Μ. Ακιντζί προσβλέπει δηλαδή σε μια κατεξοχήν πολιτική διαπραγμάτευση με «σήματα τέλους»: είτε με συμφωνία επανένωσης, είτε με αλλαγή του στάτους κβο, σε σχέση με την Τ/κ Κοινότητα και το μέλλον της. Αυτή η προσέγγιση δεν φαίνεται να απηχεί τις προθέσεις του Ν. Αναστασιάδη: (μιλάμε για) «μια τέτοια άτυπη σύνοδο, διαδικαστικής φύσεως, κατάλληλα προετοιμασμένη, (που) θα οδηγήσει σε επανέναρξη ουσιαστικών συνομιλιών», λέει ο Π. Προδρόμου.
Δεν είναι βέβαιο ότι ο ΓΓ του ΟΗΕ θα ανταποκριθεί γιατί βλέπει καθαρά την έντονη καχυποψία που κυριαρχεί στη σκέψη των δύο ηγετών. Ωστόσο, με την τροπή των εντάσεων στις θάλασσες, ο Αντόνιο Γκουτέρες εκτιμά βάσιμα ότι τα πράγματα θα χειροτερεύουν συνεχώς, καθώς η Τουρκία δεν πρόκειται να κάνει πίσω με τις γεωτρήσεις. Η εκτίμησή του ΟΗΕ ότι το «στάτους κβο δεν είναι βιώσιμο» μπορεί πλέον να προκύψει, όχι μέσα από ένα «βελούδινο διαζύγιο» ή με την πάροδο του χρόνου, αλλά επώδυνα μέσα από συνθήκες μόνιμων εντάσεων στις θάλασσες, και επί του εδάφους στο νησί (εποικισμός στο Βαρώσι, προβλήματα στη νεκρά ζώνη) και αποσταθεροποίησης. Ο Α. Γκουτέρες διαπιστώνει επίσης ότι η θέληση για συμβιβασμό στο νησί εξασθενεί, σχεδόν ως μέρος συνειδητής προπαγάνδας που εκπορεύεται από τις ελίτ των δύο Κοινοτήτων. Οι δύο πλευρές έχουν αναδιπλωθεί από ουσιώδεις συγκλίσεις των διαπραγματεύσεων που προηγήθηκαν, χωρίς τις οποίες κάθε απόπειρα για διαπραγματεύσεις είναι μάταιη.
Ο Ν. Αναστασιάδης σε όλο το διάστημα που έχει προηγηθεί – ακόμα και πριν από τις εντάσεις στην ΑΟΖ – έδειξε να επιθυμεί να εξαντλήσει τα χρονικά όρια του «πήγαινε – έλα» της προσωπικής απεσταλμένης του ΟΗΕ Τ. Χ. Λούτ. Τώρα, προτιμά να προηγηθεί κάποια προετοιμασία προς την άτυπη Διεθνή Διάσκεψη με την έλευση της αξιωματούχου του ΟΗΕ, ενώ εγείρει και την ανάγκη να εκτονωθεί η ένταση: «επανέναρξη των συνομιλιών σημαίνει βεβαίως ότι και η Τουρκία θα συμβάλει ενεργά στη δημιουργία κατάλληλου κλίματος τερματίζοντας τις έκνομες ενέργειες της είτε στην κυπριακή ΑΟΖ, είτε με σχεδιασμούς που αφορούν την περίκλειστη περιοχή της Αμμοχώστου».
ΑΟΖ και φυσικό αέριο στο τραπέζι
Η αναζήτηση θετικού κλίματος για τον ΟΗΕ, όμως, δεν φαντάζει εφικτή καθώς η Τουρκία δεν κάνει βήμα πίσω με τις εν εξελίξει γεωτρήσεις, που θα πάρουν μήνες να ολοκληρωθούν. Η Λευκωσία έχει αντίληψη και του κινδύνου να παγιδευτεί σε ένα είδος παζαριού για «μορατόριουμ», που θα αφορά και το δικό της ενεργειακό πρόγραμμα, τον επόμενο χρόνο. Γι’ αυτό διαμηνύει στον ΟΗΕ πώς η απαίτησή της για καλύτερο κλίμα δεν είναι όρος ή προϋπόθεση. Από την άλλη, ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας Μ. Τσαβούσογλου με πρόσφατες δηλώσεις του άνοιξε «το κουτί της Πανδώρας» για το Κυπριακό, πιέζοντας τον Ν. Αναστασιάδη στο πιο επίμαχο σημείο των μεταξύ τους τετ α τετ συναντήσεων, τόσο στο Κραντ Μοντάνα (Ιούλιος, 2017) όσο και στη Νέα Υόρκη (Σεπτέμβριος, 2018): αν (ο Αναστασιάδης) αναζητεί κάποιο «deal» με την Άγκυρα θα πρέπει να πει ποια λύση θέλει (Ομοσπονδία, «δύο κράτη», «ταϊβανοποίηση») και να μοιραστεί από τώρα το φυσικό αέριο. Η αντίδραση του Μ. Ακιντζί σε αυτή την «ανομολόγητη» συζήτηση Αναστασιάδη – Τσαβούσογλου, ήταν έντονη το τελευταίο διάστημα. Καθώς στα κατεχόμενα υπάρχει πλέον προεκλογικό κλίμα για την ηγεσία της Τ/κ Κοινότητας τον Μάιο του 2020, ο Μ. Ακιντζί έκανε ευθεία κριτική προς τον Ν. Αναστασιάδη: «η Ε/κ διοίκηση (εννοεί η κυπριακή κυβέρνηση) λέει ότι το να υπάρξει συνεργασία με την Τουρκία θα είναι προς όφελος όλων των πλευρών. Αυτό είναι σωστό αλλά ελλιπές. Ο δρόμος της συνεργασίας με την Τουρκία περνάει πρώτα μέσα από τη συνεργασία με τους Τ/κ. Η κάθε συμπεριφορά που δεν λαμβάνει υπόψη τον Τ/κ λαό, δεν έχει ισχύ»
