Θεατές και Μονομάχοι

Συχνά συνδέουμε την πολιτική συμμετοχή αποκλειστικά με την προσέλευση στις κάλπες. Η ιστορία όμως, τουλάχιστον στις εδραιωμένες δημοκρατίες, έχει δείξει ότι η ελπίδα που τελικά κινητοποιεί τους πολίτες να προσέλθουν στις κάλπες, γρήγορα καταλήγει σε απογοήτευση καθώς η πολυπόθητη «αλλαγή» δεν έρχεται ποτέ. Άμεση συνέπεια είναι η αυξανόμενη αποχή που παρατηρείται στις μέρες μας. Είναι δε γενικά παραδεκτό, ότι οι ασκούντες ουσιαστική πολιτική επιρροή, έχουν ήδη επιλέξει πριν την κάλπη, τις διαθέσιμες επιλογές μας.

Σύμφωνα με τον πιο συνήθη ορισμό, πολιτική συμμετοχή είναι εκείνη η δραστηριότητα των ατόμων, η οποία αποσκοπεί στο να καθορίσει τα πρόσωπα που κυβερνούν αλλά και τις αποφάσεις που αυτά λαμβάνουν. Εξ ορισμού λοιπόν, η άσκηση και μόνο του εκλογικού δικαιώματος, δεν μπορεί να θεωρηθεί αποτελεσματική συμμετοχή στη δημοκρατία. Ταυτόχρονα όμως, δεν μπορεί να περιορίζεται στους έχοντες την εξουσία και τα κομματικά επιτελεία. Πολιτική συμμετοχή είναι τόσο η δραστηριοποίηση σε Προστατευτικές Ομάδες Συμφερόντων, όσο και σε διάφορα μονοθεματικά ή πολυθεματικά, Κοινωνικά Κινήματα.

Η φημισμένη έρευνα των Milbarth & Goel, 1977, έδειξε ότι ανάλογα με το βαθμό της πολιτικής συμμετοχής τους, οι πολίτες μπορούν να χωριστούν σε διάφορες ομάδες. Η πρώτη ομάδα είναι οι πολιτικά ενεργοί, οι Μονομάχοι όπως ονομάστηκαν, οι οποίοι δεν ξεπερνούν το 5-7% του πληθυσμού. Η δεύτερη ομάδα αφορά στο 60% του πληθυσμού που παραμένουν Θεατές στην πολιτική μάχη, ανεξάρτητα από το αν προσέρχονται ενίοτε στις κάλπες. Το υπόλοιπο 33% είναι οι Απαθείς, καθώς δεν ασχολούνται καν με την πολιτική και τα κοινωνικά δρώμενα.

Για το 33% δεν τρέφω αυταπάτες. Δύσκολα θα πειστεί να αναζητήσει μια δεύτερη ανάγνωση στα γεγονότα, για να ξεφύγει από την κυρίαρχη κοινή γνώμη. Με προβληματίζει έντονα όμως το 60%. Έρευνες έδειξαν ότι ένα μεγάλος μέρος αυτής της ομάδας, δεν αποστασιοποιείται γιατί αδιαφορεί, αλλά γιατί δεν πιστεύει ότι έχει τη δύναμη να αλλάξει τα πράγματα. Έτσι, αντί να καθορίζει τις πολιτικές που χαράζονται, καταλήγει θεατής, να χαράζει τη θεματολογία του βραδινού δελτίου ειδήσεων. Προσφάτως και των κλικ στο ίντερνετ.

Σε νεοπαγείς δημοκρατίες όπως η Κύπρος, η μετάβαση από την αποικιοκρατική-απολυταρχική εξουσία στην εθελοντική συμμετοχή και την οργάνωση των πολιτών σε πολιτικά κινήματα, είναι μια χρονοβόρος διαδικασία. Για να μπορέσει η κοινή γνώμη να καθορίσει αν μη τι άλλο τις πολιτικές που την αφορούν άμεσα, θα πρέπει αρχικά να αναλάβει και τις ευθύνες που της αναλογούν. Όπως:

• Να ενημερώνεται επαρκώς, να διασταυρώνει και να αξιολογεί πληροφορίες, ειδήσεις και ανακοινώσεις.
• Να επιζητά τη γνώμη ειδικών σε εξειδικευμένα ζητήματα, αντί του τρέχοντος μοντέλου κομματικών ανακοινώσεων και τηλεοπτικών εκπομπών, όπου τα ίδια πρόσωπα εκφέρουν άποψη επί παντός επιστητού.
• Να μην αρκείται στους «μεγάλους» στόχους. Συχνά τα προεκλογικά προγράμματα των υποψηφίων εμφανίζουν το στόχο, αλλά όχι τον τρόπο που θα φτάσουμε σ’ αυτόν. Γνωρίζοντας ότι συχνά η διαδρομή είναι περίπλοκη κι ότι ο πολίτης δεν θα την αναζητήσει εις βάθος, γίνεται ο στόχος, ένα γόνιμο πεδίο λαϊκισμού.

Κάποτε τα ζητούμενα αυτά για την κοινή γνώμη, φάνταζαν ουτοπία. Σήμερα, χάρη στην τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο πολίτης έχει τη δυνατότητα να ενημερώνεται άμεσα, να διασταυρώνει την πληροφορία που δέχεται, να ανταλλάζει απόψεις με ειδικούς όπου χρειάζεται και να επικοινωνεί απευθείας με τους ίδιους τους πολιτικούς. Μπορεί εύκολα και ανέξοδα να οργανώνεται σε πρωτοβουλίες, σε ομάδες πίεσης ή να συμμετέχει σε ισχυρά κοινωνικά κινήματα. Η αμεσότητα των κοινωνικών δικτύων, μας φέρνει πιο κοντά στις ανάγκες των γύρω μας. Έχει τα φόντα να παραμερίσει το ατομικό συμφέρον και να γίνει το όχημα προς τη διεκδίκηση του συλλογικού συμφέροντος.

Σήμερα ουτοπία, είναι να πιστεύει κανείς ότι μπορεί να αλλάξει το οτιδήποτε, ενόσω εμείς παραμένουμε θεατές. Είναι ουτοπία να πιστεύουμε ότι τα δύο λεπτά που ξοδεύουμε στο παραβάν κάθε πέντε χρόνια, μπορούν να συντηρήσουν την ίδια τη δημοκρατία, με ανεξάρτητους θεσμούς, χρηστή διοίκηση και διαφάνεια. Από την άλλη βέβαια, πόσους θεατές μπορούμε να κατεβάσουμε από τις κερκίδες στην επόμενη εκλογική μάχη; Πόσοι μονομάχοι μπορούν να βρουν συμμάχους στις κερκίδες;