ΤΟ ΒΑΡΩΣΙ …ΛΑΣ ΒΕΓΚΑΣ Η ατέλειωτη τραγωδία των Αμμοχωστιανών

“Η κλειστή πόλη των Βαρωσίων, η πόλη φάντασμα θα γίνει και πάλι Λας Βέγκας”!  Η δήλωση ανήκει στον εθνικιστή “πρωθυπουργό” των Τ/κ Ερσίν Τατάρ που μαζί με τον “Υπεξ” του Κουντρέτ Οζερσάι είναι αποφασισμένοι να ενταφιάσουν την Ομοσπονδιακή Λύση και να εκπληρώσουν το δικό τους όνειρο για δύο κράτη στην Κύπρο. Αντί μιας συνολικής ομοσπονδιακής λύσης με βάση τα 6 σημεία του Πλαισίου Γκουτέρες, θέλουν να εκτροχιάσουν το Κυπριακό, κλείνοντας και το τελευταίο κεφάλαιο επί του κατεχόμενου εδάφους: την παράδοση από τον τουρκικό στρατό κατοχής της περιφραγμένης περιοχής Αμμοχώστου, το Βαρώσι, στην Τ/κ διοίκηση.

Το στολίδι της Μεσογείου

Το Βαρώσι  – που σημαίνει προάστειο στα τουρκικά – ήταν ένα τμήμα της ευρύτερης πόλης της Αμμοχώστου του 1974, το πιο μοντέρνο σε όλη την Κύπρο. Το κατοικούσαν κυρίως οι Ε/κ, αφού ο Τ/κ πληθυσμός κατοικούσε στο άλλο τμήμα της Αμμοχώστου, στην εντός των τειχών παλαιάς μεσαιωνικής πόλης. Το Βαρώσι είχε το μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι της Κύπρου και παράλληλα, άνθιζε από τουρισμό και ανάπτυξη, σε συγκρίσιμα επίπεδα μιας ευρωπαϊκής πόλης (πάρκα, πεζοδρόμια, αποχετευτικό σύστημα, κτλ). Μια χρυσή αμμουδιά χιλιομέτρων εκτεινόταν προς νότο κατά μήκος του κόλπου της Αμμοχώστου, όπου ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια τα ξενοδοχεία πολυτελείας, τα εστιατόρια και τα κέντρα διασκέδασης. Μέσα στα πρώτα 14 χρόνια Ανεξαρτησίας, οι Ε/κ την έκαναν στολίδι της Μεσογείου, ένα πόλο έλξης για διασημότητες, όπως η Σοφία Λόρεν, η Ράκελ Γουέλς και ο Πολ Νιούμαν. Σήμερα, τα λόγια του Τατάρ και του Οζερσάι, 45 χρόνια μετά την τουρκική εισβολή, ηχούν στα αυτιά των τελευταίων εν ζωή Βαρωσιωτών προσφύγων σαν ένας νέος εφιάλτης.

Με τις βαλίτσες στο χέρι…

Οι πρόσφυγες της Αμμοχώστου, οι “Βαρωσιώτες” είναι οι άνθρωποι που, ίσως περισσότερο από όλους τους άλλους Ε/κ νιώθουν οι πιο πικραμένοι, αν εξαιρέσει κανείς εκείνους που έχασαν δικούς τους στον πόλεμο. Η πίκρα τους δεν οφείλεται μόνο στην βασανιστική προσφυγιά και την εικόνα της εγκατάλειψης των ακατοίκητων και ρημαγμένων περιουσιών τους. Η πικρία που σήμερα ξεχυλίζει μέσα από τα λόγια τους, σχετίζεται με το γεγονός ότι σε όλη τη διαδρομή του Κυπριακού, η Ε/κ πολιτική ηγεσία απέρριψε προτάσεις του ΟΗΕ για επιστροφή στην πόλη τους. Βίωσαν μια μετά την άλλη, την απογοήτευση από τους μαξιμαλισμούς, τους εμπαιγμούς και τη διγλωσσία της ηγεσίας τους. Η “τουρκική αδιαλλαξία” για πολλούς σήμερα δεν είναι η μόνη αλήθεια και εξήγηση για όσα συνέβησαν στην διπλωματική ιστορία του Κυπριακού, είτε το 1978, είτε το 1993, είτε το 2004 και το 2017.

Το σχέδιο του 1978

Για το 1978, ο νυν Δήμαρχος Αμμοχώστου Αλέξης Γαλανός έχει να λέει για την απόρριψη του Σχεδίου ΗΠΑ – Βρετανίας – Καναδά από τον τότε Κύπριο πρόεδρο Σπύρο Κυπριανού. Είπε “όχι”, παρά την διαφορετική θέση του ιδίου ως βουλευτή και άλλων δύο κορυφαίων συνεργατών του, του Νίκου Ρολάνδη και του Αλέκου Μιχαηλίδη που διετέλεσαν Υπουργοί Εξωτερικών. Οι Βαρωσιώτες περίμεναν με τις βαλίτσες στο χέρι, όπως είχαν φύγει τέσσερα χρόνια προηγούμενος, το 1974, άρον-άρον γιατί η Εθνική Φρουρά είχε αναδιπλωθεί στην …Λάρνακα, όταν προελαύνανε ο τουρκικός στρατός εισβολής και άφησαν το Βαρώσι αφύλακτο. Ο Αρχιστράτηγος της εισβολής Εβρέν, μετέπειτα Πρόεδρος της Τουρκίας παραδέχθηκε ότι τα Βαρώσια δεν ήταν προγραμματισμένο να καταληφθούν.

Ο Σπύρος Κυπριανού λοιπόν, απέρριψε το σχέδιο του ’78 που προέβλεπε άμεση απόδοση των Βαρωσίων στους Ε/κ κατοίκους τους και ακολούθως έναρξη συνομιλιών στη βάση της Ομοσπονδίας. Το έκανε με βάση ομολογία του Α. Γαλανού, εισακούοντας το λόμπι ξενοδόχων από τη Λεμεσό.

Περιουσίες και Βακούφια

Οι Τατάρ – Οζερσάι, μιλούν σήμερα για ένα νέο “νομικό καθεστώς στην κλειστή πόλη των Βαρωσίων”: “Εκεί υπάρχουν και οθωμανικές περιουσίες οι οποίες ανήκουν στα Βακούφια. Οι Ε/κ κάτοικοι της κλειστής πόλης των Βαρωσίων θα μπορούν να έρθουν να ζήσουν στην περιοχή. Αυτός είναι ένας μεγάλος δρόμος. Θα αυξηθούν οι πτήσεις από την Κωνσταντινούπολη. Αυτό θα σημαίνει μεγάλη αύξηση του τουρισμού”.  Οι θέσεις αυτές αποτελούν μαχαιριές στην ψυχή των Ε/κ Αμμοχωστιανών, που θα βρεθούν στο απόλυτο δίλημμα μιας επιστροφής χωρίς την ασφάλεια της συνολικής επίλυσης του Κυπριακού, χωρίς ευρωπαϊκό κεκτημένο και με ποικίλες αμφισβητήσεις των περιουσιών τους.

Η Δέσμη Ιδεών Γκάλι

Με την πίκρα της αναμονής έμειναν οι Βαρωσιώτες όλη την περίοδο μέχρι το 1988 όταν ανέλαβε την προεδρία ο Γιώργος Βασιλείου και κίνησε μπρος το Κυπριακό φθάνοντας σε Σχέδιο Λύσης του ΟΗΕ το καλοκαίρι του 1992, τη “Δέσμη Ιδεών Γκάλι”. Ο Ραούφ Ντενκτάς απέρριψε το σχέδιο και τότε ο Αιγύπτιος ΓΓ του ΟΗΕ Μπούτρος Γκάλι έβαλε στο τραπέζι την απαίτηση για λύση ή άμεση επιστροφή των Βαρωσίων στους Ε/κ, όπως προβλέπονται από τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ωστόσο, τον Φεβρουάριο του 1993 ο Γιώργος Βασιλείου έχασε τις εκλογές από τον συνασπισμό Γλαύκου Κληρίδη και Σπύρου Κυπριανού και με σύνθημα τον “ενταφιασμό της Δέσμης Ιδεών Γκάλι”. Ο νέος Κύπριος πρόεδρος Γ. Κληρίδης προτίμησε να “παίξει” στον χρόνο με ΜΟΕ αποδεχόμενος τη διασύνδεση των Βαρωσίων με την επαναλειτουργία του αεροδρομίου Λευκωσίας, κάτι που ποτέ δεν έγινε κατορθωτό να συμφωνηθεί. Ευτυχής ήταν για τους Κυπρίους η δεύτερη θητεία Κληρίδη, που εστίασε ξανά στην επίλυση του Κυπριακού και συνεργάστηκε στενά με την κυβέρνηση Σημίτη για προώθηση της ένταξης στην ΕΕ, έχοντας εξασφαλίσει τη στρατηγική απόφαση του Ελσίνκι, χάρη στο σχεδιασμό του Γιάννου Κρανιδιώτη.

Οι Βαρωσιώτες είδαν με αισιοδοξία να ξαναγεννιέται η ελπίδα, μέχρι που τα γεγονότα στο Κυπριακό οδηγήθηκαν στο δημοψήφισμα το 2004. Όμως η πολιτική ηγεσία υπό τον νέο Κύπριο πρόεδρο Τ. Παπαδόπουλο απέρριψε το Σχέδιο του ΟΗΕ (Σχέδιο Ανάν) αλλάζοντας τη γραμμή της από την αποδοχή του σχεδίου ως βάσης για κατάληξη σε συμφωνία, σε στάση ολικής απόρριψης. Η διάψευση των προσδοκιών, συνδυάστηκε επί σειρά ετών με ένα ακόμα “παιγνίδι” με το Βαρώσι – τη διασύνδεσή του αυτή τη φορά με την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Άγκυρας, τον μόνο όρο που έθεσε ο Τ. Παπαδόπουλος για να δώσει πράσινο φως στην Τουρκία να αρχίσει διαπραγματεύσεις ένταξης. Όλα “κόλλησαν” όταν η απαίτηση της Τουρκίας έφερε τις συζητήσεις μέχρι τη λειτουργία του αεροδρομίου Τύμπου στην κατεχόμενη Κύπρο ως αντάλλαγμα για απευθείας πτήσεις.

Αλύτρωτοι στη χρυσή αμμουδιά

Οι Βαρωσιώτες, ανεξαρτήτως κομματικής προτίμησης, ψάχνουν μια λογική απάντηση στην απονέκρωση της διαδικασίας επίλυσης από το Κραντ Μοντάνα το 2017 και μετά. Τότε έφτασαν τόσο κοντά, αναλαμβάνοντας σημαντικές πρωτοβουλίες στο επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών. Ξαναλειτούργησαν την εκκλησία τους στα κατεχόμενα, έκτισαν δεσμούς με Τ/κ, έκαναν Κατακλυσμό στην χρυσή αμμουδιά. Από τη γενιά των εν ζωή προσφύγων, τρεις στους τέσσερις έχουν αποθάνει, αλύτρωτοι με τον πόθο της επιστροφής. Οι νεώτεροι που είχαν βιώματα, παρατηρούν τα ερημωμένα σπίτια τους από μακριά ή μέσα από τις χαραμάδες των πράσινων μουσαμάδων στα συρματοπλέγματα. Όταν άκουσαν τους Τατάρ – Οζερσάι να εκμεταλλεύονται την σωρρευμένη απογοήτευσή τους και είδαν την μισή Κύπρο να μπαίνει στη μέγγενη των γεωτρήσεων, η ηγεσία των Βαρωσιωτών αναφώνησε: «τελικά θα χάσουμε την ξηρά για τη θάλασσα»;