Παράθυρο… – Η μεγάλη παρεξήγηση

Η μεγάλη παρεξήγηση

Στις αρχές του 19^ου αιώνα, ο αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος ήταν εξαιρετικά ανήσυχος με την  απληστία της νέας αστικής τάξης των Ελληνοκυπρίων. Σύμφωνα με τον Ιωάννη Κορνάρο, ο Χρύσανθος «εφόναζε ετσηριζεν… έσχιζε τα ρούχα του». Γιατί; Διότι οι έμποροι και οι τοκογλύφοι είχαν τρελαθεί από τη δύναμη και τις ευκαιρίες που τους δίνονταν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Και εκμεταλλεύονταν χωρίς αναστολές τους Κύπριους αγρότες, χριστιανούς και μουσουλμάνους. Οι φόβοι του Χρύσανθου επαληθεύτηκαν: Μια γενική εξέγερση των πεινασμένων το 1804, εναντίον όσων θεωρούσαν εξουσία (την Εκκλησία και τον Δραγομάνο Χατζηγεωργάκη Κορνέσιο), ξεκίνησε τελικά ένα γαϊτανάκι γεγονότων και καταστάσεων που οδήγησαν στην καταστροφή.

Ο Χρύσανθος δεν ήταν άγιος. Απλά ήξερε το μέτρο, ήταν ευτυχής με την κατάσταση κυριαρχίας της Εκκλησίας και του Δραγομάνου, και θεωρούσε ότι οι ακρότητες των άπληστων Ελληνοκύπριων αστών θα ανέτρεπαν τα προνόμια. Του έλειπε όμως κάτι: Ευεργέτησε με υπερεξουσίες ως Οικονόμο της Αρχιεπισκοπής τον Κυπριανό. Έναν παθιασμένο άνθρωπο της εξουσίας. Ο οποίος δικτυώθηκε με όλους τους παράγοντες του νησιού και της Κωνσταντινούπολης. Και ο οποίος τελικά διέβαλε σε όλους τον Χρύσανθο, πείθοντας μάλιστα τον σουλτάνο να τον εξορίσει, για να του πάρει τον θρόνο το 1810. Έντεκα χρόνια μετά, βέβαια, ο Κυπριανός απαγχονίστηκε. Η ζωή δεν χαρίζεται. Από την άλλη όμως, η «ιστορία» τον έχρισε μάρτυρα. Τον Χρύσανθο τον θυμούνται μόνον οι ερευνητές…

Τα μικρά και η μεγάλη εικόνα

Ο Χρύσανθος έβλεπε τη μεγάλη εικόνα. Απέτυχε όμως να εκτιμήσει σωστά ότι τα μικρά και τα επιμέρους πολλές φορές καθορίζουν το αν και πώς θα πετύχεις τον μεγάλο στόχο. Για να τιθασσεύσει τους άπληστους Ελληνοκύπριους εμπόρους και τοκογλύφους ήταν κρίσιμης σημασίας να καταφέρει να σχοινοβατήσει: Ανάμεσα στις τακτικές για να τους πείσει και στην εμμονή στο όραμα και στον στόχο του. Σε αυτό απέτυχε οικτρά. Από την άλλη, ο Κυπριανός ήταν πολύ καλός στον χειρισμό των μικρών και των επιμέρους, άριστος στις δημόσιες σχέσεις. Αλλά δεν είχε συνείδηση της μεγάλης εικόνας. Ούτε τον ενδιέφερε καμιά μεγάλη εικόνα. Γι’ αυτό και νόμιζε ότι μπορούσε να αντιμετωπίσει το τσουνάμι που ερχόταν με καλοπιάσματα και ξεγελάσματα. Παίζοντας ανάμεσα στις οινοποσίες με τους αγάδες και το χειριστικό ξεγέλασμα των Ελλήνων Φιλικών που ετοίμαζαν επανάσταση.

Όλα αυτά δεν γίνονται ποτέ στο κενό. Και κυρίως, δεν γίνονται με άμοιρους ευθυνών τους πολίτες: Οι Ελληνοκύπριοι αστοί δεν στήριξαν τον Χρύσανθο που έβλεπε τη μεγάλη εικόνα, αλλά τον Κυπριανό που τους καλόπιανε. Δεν συμπαθούσαν τον ειλικρινέστερο Χρύσανθο, αλλά ένιωθαν δέος μπροστά στο δεμένο φρύδι και τη δήθεν «πυγμή» του Κυπριανού. Του οποίου η πολιτική, τελικά, τους οδήγησε τον Ιούλιο του 1821 στον ομαδικό απαγχονισμό/ καρατόμηση!

Σήμερα

Μια κρίσιμη μάζα Ελληνοκύπριων πολιτών, σήμερα, συμπεριφέρεται κατά τρόπο ανάλογο με τους Ελληνοκύπριους αστούς πριν από δύο αιώνες. Από τη μια θέλουν να διατηρήσουν τα «προνόμια» της σημερινής τους ζωής, και από την άλλη ταυτίζουν το ενδεχόμενο απώλειά τους με τη λύση του Κυπριακού. Και την ίδια στιγμή, αρνούνται τα πιο άμεσα και προφανή. Αρνούνται να υποθέσουν έστω ότι η αντιπαραθετική πολιτική με την Άγκυρα σε όλα τα επίπεδα, η ταύτιση με την πειρατική πολιτική προσωπικής επιβίωσης του Νετανιάχου, η πιθανή εκλογή ενός ακραίου στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων, μπορεί να οδηγήσουν σε κρίσεις και αδιέξοδα που να τους στερούν τα κεκτημένα που θεωρούν ότι έχουν σήμερα.

Τι είναι αυτό που κάνει αυτή τη μερίδα να συμπεριφέρεται παράλογα; Τι είναι αυτό που την κάνει να προτάσσει τα κεκτημένα της, και την ίδια στιγμή να προκρίνει την πολιτική εξαιρετικού ρίσκου; Να αγκαλιάζει με θρησκευτική μανία το ατομικό συμφέρον και να μη θέλει να μοιραστεί με κανέναν το μέλλον του, και την ίδια στιγμή να εμφανίζεται έτοιμη για λάβαρα, καριοφίλια και για τα τεράστια ρίσκα που εγκυμονεί για το συμφέρον της μια κρίση-σύγκρουση;

«Εθνικό τραύμα» 

Δεν μπορεί να αναζητηθεί στη λογική η εξήγηση. Μόνο αν βάλουμε στην εξίσωση ανορθολογικά στοιχεία, συμβολισμούς, και μύθους βγάζουμε άκρη. Διαφορετικά, δεν είναι κατανοητό γιατί μια σημαντική μερίδα σημερινών Ελληνοκυπρίων συμπεριφέρεται το ίδιο με τους μορφωμένους αστούς του 1800.

Η απάντηση ίσως βρίσκεται στο υπόστρωμα πάθους που εκπηγάζει μέσα από τον εγκλωβισμό στο «εθνικό τραύμα»: Δυσκολευόμαστε να χωνέψουμε ότι κάποτε ήμασταν υπόδουλοι στους σημερινούς αντιπάλους, ότι ηττηθήκαμε σε μάχες που δώσαμε απέναντί τους, με αποκορύφωμα το 1974. Είμαστε εγκλωβισμένοι σε αυτό που ο Νιαζί Κιζίλγιουρεκ αποκαλεί στο τελευταίο του βιβλίο «μνησικακία». Και ακόμη πιο πέρα: Δεν θυμόμαστε απλώς τα κακά που μας έκαναν – πάντα επιλεκτικά, και θάβοντας μέσα μας τα δικά μας σφάλματα και κακίες – αλλά θεωρούμε την απαλλαγή από τον εγκλωβισμό στο «εθνικό τραύμα» ως συνώνυμη της προδοσίας του εαυτού και της ταυτότητάς μας. Έτσι, η αντιπαράθεση και το ενδεχόμενο σύγκρουσης θεωρούμε ότι είναι πιο υποφερτά από ότι μια ειρηνική λύση που δεν θα αποτελεί καθαρή «νίκη».

Δεν σκέφτονται και δεν νιώθουν όλοι οι Ελληνοκύπριοι έτσι. Ίσως ούτε καν οι περισσότεροι. Ενόσω όμως μια μεγάλη μερίδα είναι εγκλωβισμένη σ’ αυτόν τον φαύλο κύκλο, εύκολα δημιουργείται και συντηρείται ο μύθος που αλλοιώνει την πραγματικότητα. Και ο οποίος μας κάνει πανέτοιμους για λάθος επιλογές.

Μόνον η επίγνωση αυτής της διάστασης μπορεί να μας οδηγήσει κάπου. Και να μας κάνει, επιτέλους, να μην επιλέγουμε Κυπριανό.

Καλάθι

• East-Merdre (1): Ένας υπόδικος, που οι περισσότεροι συμπατριώτες του δεν τον αγοράζουν μια δεκάρα, εκμεταλλεύτηκε δυο απελπισμένους που πιάνονται από τα μαλλιά τους, και τους έσυρε σε μιαν άρον-άρον φιέστα. Για ένα «project» γεμάτο ματαιότητα. Ναι, παρά τη ματαιότητά του, δεν είναι άσχημο να μένει ανοιχτό το θέμα του East Med. Αλλά, απ’ αυτό το σημείο, μέχρι να μας το ταΐσουν ντε και καλά ως μεγάλη επιτυχία και στρατηγική κίνηση, υπάρχει μεγάλη απόσταση. Λες και το ημερολόγιο σταματά σ’ αυτόν τον μήνα. Λες και δεν θα αποδειχτεί και αυτό ένα φεστιβάλ σε λίγους μήνες. Διαβάστε τι πραγματικά μας λέει με την ανακοίνωση της η Κομισιόν: «Δέστε το θέμα του σταθμού υγροποίησης, κι αφήστε τα ονείρατα…».
• East-Merdre (2): Μέσα στη σύγχυση, ο ΔΗΣΥ αναβίωσε το επικοινωνιακό μείγμα «ρεαλιστική τουρκοφαγία κεντρώου ύφους». Με άλλα λόγια «απέναντι στις ακρότητες του ΕΛΑΜ και στην προδοτική πολιτική του ΑΚΕΛ, εμείς υπηρετούμε τη ρεαλιστική αγωνιστική πολιτική». Ο στόχος; Η ανάκτηση των μετριοπαθών αστών ψηφοφόρων, αλλά χωρίς να αποξενώνονται οι ακροδεξιοί. Αυτό μπορεί να σημαίνει πως στον ΔΗΣΥ έχουν χωνέψει πως δεν υπάρχει ενδεχόμενο επανέναρξης των συνομιλιών. Και, έτσι, εντάσσουν ακόμη και μικρόπνοης ισχύος φεστιβάλ σε μια προεκλογική τακτική, για το 2021. Λες και το ήξερε το ΑΚΕΛ, και χαμήλωσε δυο κλικ την ένταση της κριτικής του στο θέμα…
• East-Merdre (3): (α) Ούτε τις σημαντικές παρενέργειες της εκτέλεσης του Σουλεϊμανί από τις ΗΠΑ δεν προσμετρούμε. Το φυτίλι προς την πυριτιδαποθήκη άναψε, κι εμείς άδομεν… (β) Οι πιο «εύστοχες» κινήσεις του Προέδρου τις τελευταίες μέρες ήταν η συντροφιά με τον Ηλία Ψινάκη και η δήλωση ότι «ο Ερντογάν είναι απρόβλεπτος». Καλά, όλοι εμείς – συγνώμη για την έπαρση – που σου λέγαμε εδώ και δυο χρόνια τι ακριβώς θα κάνει η Τουρκία, βήμα προς βήμα, «προφήτες» είμαστε; Όχι βέβαια. Απλώς διαβάζαμε τις εξαγγελίες και τις δηλώσεις του Ερντογάν (όχι από το ΡΙΚ). (γ) Η άλλη όψη του νομίσματος: Τρέχουμε για την εικόνα με τους East Med για να σκεπάσουμε τη γύμνια μας. Ο – τουλάχιστον ψυχολογικός – βιασμός της 19χρονης Βρετανίδας από Ισραηλινούς ωχριά μπροστά στον βιασμό της από θεσμούς ΜΑΣ, αστυνομικούς ΜΑΣ, δικαστές ΜΑΣ, δημοσιογράφους ΜΑΣ. Και εν τέλει, από την κοινωνία ΜΑΣ.