Η οικονομία στον αναπνευστήρα
Πολλοί αναρωτιούνται αν η συνεπακόλουθη οικονομική κρίση από την εξάπλωση του Κορονοϊού, θα είναι χειρότερη από την κρίση του 2013. Οι απόψεις βέβαια διίστανται καθώς κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια ποιες θα είναι τελικά οι επιπτώσεις. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι στην Ευρωζώνη θα υπάρξει μείωση του ΑΕΠ το δεύτερο τρίμηνο του έτους κατά 5-10% (σε ετήσια βάση). Αντίστοιχα στις ΗΠΑ, οι αναλυτές, εκτιμούν ότι η μείωση θα κινηθεί περίπου στο 8-10%, αλλά η ανεργία για το αντίστοιχο διάστημα, από το ιστορικά χαμηλό των τελευταίων 50 χρόνων, θα ανέβει κατακόρυφα ξεπερνώντας το 20%.
Η Κύπρος δεν αποτελεί εξαίρεση, καθώς το ΑΕΠ αναμένεται να ακολουθήσει την πορεία των χωρών της ευρωζώνης. Όσον αφορά την ανεργία, (6% το περασμένο Φεβρουάριο, δηλ. 25.620 άτομα), πέραν από 100χιλ θέσεις εργασίας, σε κατασκευές, μαζική εστίαση, φιλοξενία, λιανικό εμπόριο, τέχνες και ψυχαγωγία είναι ευάλωτες στην πανδημία. Τα πάντα θα εξαρτηθούν όμως, από την εξάπλωση του ιού και τη διάρκεια που αυτή θα έχει, τόσο στην Κύπρο όσο και στις συναλλασσόμενες χώρες.
Οι πλείστες κυβερνήσεις ανά το παγκόσμιο, έχουν ανακοινώσει σειρά μέτρων, προς επίτευξη δύο σημαντικών στόχων: 1. Να προστατέψουν τα νοικοκυριά των οποίων τα εισοδήματα έχουν μειωθεί ή μηδενιστεί, ώστε να αποφευχθεί η μετατροπή της πανδημίας σε ανθρωπιστική κρίση αλλά και τις επιχειρήσεις ώστε να οχυρωθεί η παραγωγική δυναμικότητα της κάθε χώρας 2. Να ετοιμάσουν το έδαφος ώστε όταν επανέλθει η κανονικότητα, να μπορέσει η οικονομία να κινηθεί σε ρυθμούς ανάπτυξης. Προς την επίτευξη των πιο πάνω στόχων, η κυπριακή κυβέρνηση προχώρησε σε μέτρα ύψους 813 εκατομμυρίων, 3,8% του ΑΕΠ. Αναφέρω επιγραμματικά κάποια σημαντικά και ουσιώδη: Το «Σχέδιο ολικής ή μερικής αναστολής εργασιών», σύμφωνα με το οποίο 60%-90% του κόστους μισθοδοσίας μιας επιχείρησης, θα καταβάλλεται από τα έκτακτα κρατικά κονδύλια υπό τη μορφή ανεργιακού επιδόματος, το ειδικό επίδομα ασθενείας για όσους νοσούν ή παραμένουν σε καραντίνα λόγω του ιού και το ειδικό επίδομα αδείας σε γονείς δεδομένων των κλειστών σχολείων. Με τα πιο πάνω, παρέχεται ένα μαξιλάρι ρευστότητας αφενός σε εργαζόμενους που πρέπει να εγκαταλείψουν τις εργασίες τους, αλλά και σε επιχειρήσεις, των οποίων ο κύκλος εργασιών έχει συρρικνωθεί. Στο πλαίσιο του ίδιου πακέτου, αναμένουμε διευκρινίσεις για ακόμα δύο μέτρα. Τη στήριξη της τουριστικής βιομηχανίας με 11 εκατομμύρια για τα οποία δεν έχουν δοθεί λεπτομέρειες μέχρι σήμερα και την ενίσχυση του συστήματος υγείας. Για το τελευταίο, η προσθήκη της φράσης «σε περίπτωση που χρειαστεί» στη σχετική ανακοίνωση, προβληματίζει ως προς την ύπαρξη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την ταχύτατη καταπολέμηση της πανδημίας.
Πέραν του δημοσιονομικού πακέτου, ανακοινώθηκαν ακόμα δύο σημαντικές. Η πρώτη αφορά την αναστολή καταβολής δόσεων και τόκων, από νοικοκυριά και επιχειρήσεις για 9 μήνες, το οποίο ψηφίστηκε ήδη από τη βουλή. Η δεύτερη ενέργεια αφορά στη δανειοδότηση νοικοκυριών και επιχειρήσεων μέσω τραπεζών, με κρατικές εγγυήσεις ύψους 2 δις, κάτι που μέχρι και την περασμένη Παρασκευή πελαγοδρομούσε. Αν θέλουμε όμως πραγματικά να στηρίξουμε την παραγωγική δυναμικότητα της χώρας, η ρευστότητα είναι αναγκαία για να επιβιώσει ακόμα και μια επιχείρηση που βρίσκεται σε πλήρη αναστολή εργασιών, ώστε να μπορεί να καλύψει σταθερά έξοδα πχ ενοίκια. Με την ολιγωρία, ελλοχεύει ο κίνδυνος για ντόμινο.
Μπορεί να είναι νωρίς για να κρίνουμε την αποτελεσματικότητα των μέτρων που ανακοινώθηκαν, αλλά είναι το κατάλληλο χρονικό σημείο να εξετάσουμε κρητικά και συγκριτικά τα μέτρα που πάρθηκαν σε άλλες χώρες. Ας δούμε το παράδειγμα της Αμερικής, που παρέχει κονδύλι στήριξης ύψους 2,2τρις δολάρια, δηλαδή το 10% του ΑΕΠ. Το πακέτο αφορά σε αύξηση των επιδομάτων ανεργίας, πληρωμένες άδειες ασθενείας αλλά και το πρωτόγνωρο επίδομα $1200 σε μεγάλο αριθμό Αμερικανών πολιτών που έχουν ετήσιο εισόδημα μέχρι $75χιλ. Επίσης απευθείας από το κράτος, θα δανείζονται εταιρίες άτοκα για να ενισχυθεί η ρευστότητά τους αλλά και για να καλύψουν μισθούς. Το ποσοστό του δανείου που θα δοθεί σε κάλυψη μισθών, δεν θα επιστρέφεται πίσω. Αν η επιχείρηση προβεί σε απολύσεις, τότε θα επιστρέφεται το αντίστοιχο ποσοστό.
Στη Μεγάλη Βρετανία, το δημοσιονομικό πακέτο στήριξης αγγίζει το 5,8% του ΑΕΠ. Κύριο χαρακτηριστικό του πακέτου, είναι η καταβολή μισθών των εργαζομένων όπου οι εργοδότες τους ανέστειλαν εργασίες, οι επιδοτήσεις μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων με £10-£15χιλ και οι φοροελαφρύνσεις. Σημαντικό στοιχείο είναι πως τα δάνεια ρευστότητας σε επιχειρήσεις (επιπλέον £300δις) θα δίνονται απευθείας από την British Business Bank και την Bank of England, έτσι ώστε να αποφευχθεί πιθανή ολιγωρία από τις εμπορικές τράπεζες.
Είναι φανερό ότι από το κυπριακό πακέτο απουσιάζει η δανειοδότηση ρευστότητας και οι επιδοτήσεις στήριξης της πραγματικής οικονομίας. Βεβαίως στην Κύπρο δεν υφίσταται αντίστοιχη κρατική τράπεζα που να δύναται να αναλάβει ένα τέτοιο ογκώδες κι ακανθώδες χαρτοφυλάκιο, αλλά προβληματίζει που τα κυπριακά πιστωτικά ιδρύματα δεν διαθέτουν την ήδη αυξημένη τους ρευστότητα στην πληγείσα οικονομία. Το πρόβλημα θα συνεχίσει να υφίσταται ακόμα και με την παροχή κρατικών εγγυήσεων, συνεπώς θα πρέπει να συνδυαστούν με κάποια αυστηρή φόρμουλα επίβλεψης. Ευελπιστούμε ότι μετά και την ανακοίνωση του πακέτου SURE των €110δις από την Κομισιόν, θα δοθούν άμεσα και οι απαραίτητες ενισχύσεις στους τομείς που έχουν πληγεί ώστε να αποφευχθούν λουκέτα και απολύσεις. Κάθε νέα μέρα που περνά, με την οικονομία στον αναπνευστήρα, τόσο πιο μικρό θα μας φαίνεται το 2013.
