Παράθυρο… Η Στέγη που στάζει και ο δυσαρεστημένος Πρόεδρος

Σε ένα παραδοσιακό ανατολίτικο παραμύθι με τίτλο «Η τίγρη της Βεγγάλης», ένα καθόλου γενναίο αιλουροειδές κρύβεται ένα βράδυ στη βεράντα μιας γριάς, για να προστατευτεί από τη βροχή. Από το μισάνοιχτο παράθυρο ακούει τη γριά να μονολογεί: «Ω θεέ μου, στάζει η στέγη! Τίποτε δε με φοβίζει περισσότερο από μια στέγη που στάζει. Ούτε καν ένας ελέφαντας». Από εκείνη τη στιγμή, και για ολόκληρο το παραμύθι, η τίγρη τρέχει να ξεφύγει από αυτό το τρομακτικό τέρας, τη «Στέγη που στάζει».

Πολλές φορές καθορίζουμε τη συμπεριφορά μας για χάρη πραγμάτων που δεν υπάρχουν, ή για πράγματα που υπάρχουν αλλά δεν έχουν καμιά σχέση με την εικόνα που έχουμε στο μυαλό μας γι’ αυτά. Συνήθως μας καθοδηγούν οι φόβοι μας.

Η τίγρη στο παραμύθι κατέληξε να γίνει υποχείριο μικρών και πονηρών ανθρώπων, μόνο και μόνο γιατί πίστευε πως υπάρχουν δυνάμεις και όντα παντοδύναμα, που μπορούσαν να την κατασπαράξουν. Υπήρχε η «Στέγη που στάζει»!

Νευρικότητα

Με τα «Cyprus Papers» του Al Jazeera έγιναν και θα γίνουν ακόμα πολλά. Λέχθηκαν άπειρες κουβέντες και γράφτηκαν πολλές αναλύσεις. Μέσα σε όλα αυτά κάπου χάθηκε η πρώτη πομπώδης αναφορά των καναλιών παγκύπριας εμβέλειας, ως επιστέγασμα του σχετικού ρεπορτάζ, το πρώτο βράδυ: «Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, ο Πρόεδρος είναι πολύ ενοχλημένος». Κανείς δεν μας είπε με ποιο πράγμα είναι ενοχλημένος. Με το περιεχόμενο των αποκαλύψεων του Al Jazeera; Με τις υπηρεσίες και τους ανθρώπους που επέτρεψαν να γίνουν τόσες ατασθαλίες; Ή με το ότι όσα γίνονταν αφέθηκαν να αποκαλυφθούν;

Δεν έχει καμιά σημασία! Σημασία έχει ότι «ο Πρόεδρος είναι ενοχλημένος». Γι’ αυτό και αμέσως κινητοποιήθηκε το σύμπαν γύρω του για να τον χαλαρώσει, να τον κάνει λιγότερο δυσαρεστημένο. Από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο μέχρι τους υπουργούς, από τους παρατρεχάμενους στο Προεδρικό μέχρι τους ανεξάρτητους θεσμούς και την αδέσμευτη δημοσιογραφία.

Αυτός ο ζηλευτός αυτοματισμός – που απέδωσε άπειρες δηλώσεις, παραποιήσεις, αποπροσανατολισμούς – ήταν το αποτέλεσμα μιας πεποίθησης ότι δεν έχει σημασία με τι ακριβώς είναι θυμωμένος ο Πρόεδρος, τι ακριβώς είναι η στέγη που στάζει. Σημασία έχει ότι είναι κάτι φοβερό να θυμώνει ο Πρόεδρος. Είναι κάτι πιο φοβερό και από ελέφαντα.

Το Καθεστώς

Το έχουμε ξαναπεί: Το σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως το διαμορφώσαμε από το 1964 και μετά, είναι ένα εξαιρετικά συγκεντρωτικό σύστημα. Με πολύ ασθενείς ελεγκτικούς μηχανισμούς (αφού με το σύνταγμα του 1960 ο έλεγχος ασκούνταν διακοινοτικά, π.χ. στον Πρόεδρο από τον Αντιπρόεδρο – κάτι που εξέλιπε). Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Πρόεδρος της Κύπρου έχει εξουσίες που τις ζηλεύουν οι περισσότεροι ηγέτες στον κόσμο. Είναι σχεδόν αυτοκράτορας.

Γι’ αυτό το πράγμα δεν φταίει ο σημερινός Πρόεδρος. Όλοι οι προηγούμενοι – με πρώτο τον Μακάριο – άσκησαν αυτές τις υπερεξουσίες που τους δίνει το σύνταγμα του 1964. Αυτό για το οποίο ευθύνεται ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είναι η επέκταση αυτών των προσωπικών εξουσιών με κάθε τρόπο, και η σταδιακή αλλά ταχεία μετατροπή του συστήματος σε ένα νέο Καθεστώς.

Με άλλα λόγια, δημιουργήθηκε ένα Καθεστώς, όπου το κέντρο βάρους μετατοπίστηκε από την κυβέρνηση και το κυβερνών κόμμα στο Προεδρικό, με έναν τρόπο ακόμη πιο συγκεντρωτικό από τον συνήθη. Οι υπουργοί του Μακαρίου διόριζαν δικούς τους ο καθένας, είχαν ο καθένας τους «δικούς του» δημοσιογράφους, έκαναν τα δικά τους ρουσφέτια, κλπ. Το ίδιο και οι περισσότεροι βουλευτές της εποχής, ή ακόμη και οι ανώτεροι δημόσιοι λειτουργοί. Και λίγο πολύ αυτό συνέβηκε και επί προεδρίας των επομένων, μετά τον Μακάριο. Σήμερα, τα πράγματα είναι πολύ πιο συγκεντρωτικά. Τα πάντα σχεδόν καθορίζονται στο Προεδρικό και εκπορεύονται από το Προεδρικό: Τη μερίδα του λέοντος στις οικονομικές δραστηριότητες – νόμιμες και «νόμιμες» – την ασκούν επιχειρηματίες, εργολάβοι, λογιστές και δικηγορικά γραφεία που έχουν την εύνοια (αν όχι το «οκ») του Προέδρου και των προσώπων του. Το ίδιο επιχειρείται και με τη μεγαλύτερη μερίδα των ΜΜΕ και των λειτουργών τους, με τις σημαντικές θέσεις στον διοικητικό μηχανισμό, ακόμη και με τομείς που συνδέονται άμεσα με τον πολιτισμό.

Γι’ αυτό μιλάμε πια για νέο Καθεστώς.

Οι προϋποθέσεις

Προκειμένου να λειτουργεί το νέο Καθεστώς, δεν είναι αρκετά αυτά καθαυτά τα χαρακτηριστικά του, ή τα αυτονόητα μέσα («εξαγορές» κλπ.). Χρειάζεται και ένα επιπλέον πλέγμα, ένα δίκτυ υφασμένο από τις κατάλληλες επιμέρους ίνες, ώστε να μην περνά εκτός ελέγχου οτιδήποτε:

• Κλίμα «τρομοκρατίας» στην περιφέρεια του Προεδρικού: Ιδιαίτερα στον χώρο του ΔΗΣΥ. Ίσως η πλειονότητα των στελεχών του να διαφωνούν προσωπικά με το πρόγραμμα πολιτογραφήσεων όπως το μετέτρεψε το Προεδρικό. Όταν όμως το τελευταίο ζήτησε χαλαρώσεις που να το ξεχειλώνουν εντελώς (με κλασικότερες εκείνες του περασμένου Ιουνίου), ήταν τα στελέχη του ΔΗΣΥ που τις έφεραν στη Βουλή ως τροποποιήσεις. Και έκτοτε κανείς δεν είπε ένα «μα…». Αρκεί το μήνυμα «ο Πρόεδρος είναι δυσαρεστημένος» για να ευθυγραμμιστούν άπαντες.
• Κλίμα «τρομοκρατίας» στη γειτονιά: Τα στελέχη της ΕΔΕΚ και των Οικολόγων «παραδειγματίζονται από αυτό που έκανε το Προεδρικό στο ΔΗΚΟ και στην Αλληλεγγύη, και μαθαίνουν έτσι να σιωπούν, ή να κολοκυνθίζουν για τα σημαντικά.
• Κλίμα «τρομοκρατίας» στην αντίπερα όχθη: Όποιος διαφωνεί «υιοθετεί τουρκικές θέσεις και προπαγάνδα των ξένων». Αν πρόκειται για το ΑΚΕΛ, η παραλλαγή επεκτείνεται στο «είναι γνωστοί μειοδότες». Αν πρόκειται για άλλους, επεκτείνεται στο «είναι κρυπτοακελικοί». Και έτσι, ένας-ένας, όλοι μαθαίνουν να σιωπούν.
• Επικέντρωση στο «εθνικό συμφέρον» με πολεμικό γονίδιο: Για να μπορεί να λειτουργεί απρόσκοπτα το Καθεστώς, θα πρέπει τα πάντα να ανάγονται αυτόματα στο «εθνικό συμφέρον»: Τώρα είμαστε σε αντιπαράθεση με την Τουρκία, δεν πρέπει να τρωγόμαστε μεταξύ μας. Γι’ αυτό και ο μηχανισμός πρέπει να αρπάζεται από κάθε δήλωση Τούρκου αξιωματούχου, κάθε νέα Navtex, κάθε συμμαχική άσκηση, για να κρατά διαρκώς ψηλά, ως μοναδική προτεραιότητα, το «εθνικό συμφέρον» με το πολεμικό γονίδιο.
• Επικέντρωση στο εσωτερικό: Ότι και να λένε οι ξένοι, είναι Ξένοι. Την απόλυτη αλήθεια την κατέχουμε εμείς, και μέρος της είναι το γεγονός ότι όλοι οι άλλοι θέλουν το κακό μας. Αυτό το σχήμα επιβάλλει σταδιακά τον απαιτούμενο απομονωτισμό. Τη μόνωση της κοινωνίας, ώστε αυτή να ανέχεται ότι επιλέγει και ότι επαγγέλλεται ο Πρόεδρος-Κράτος-Καθεστώς.
• Διασφάλιση της παραμονής στη μισή Κύπρο: Οποιαδήποτε σκέψη για λύση συνεπάγεται ανακατανομή της τράπουλας των εξουσιών, άρα διάλυση του Καθεστώτος. Για να συνεχίσει το Καθεστώς να βασιλεύει θα πρέπει ο κάθε Ελληνοκύπριος να πειστεί ότι πατρίδα είναι η μισή Κύπρος. Ότι το status quo είναι αυτό που κατά βάθος επιθυμεί, ότι καλύτερα να μείνουμε έτσι.

Στην πραγματικότητα, όμως, πρόκειται για ένα πολύ εύθραυστο Καθεστώς. Χρειάζονται πολύ λίγα χέρια για να τραβήξουν τις κατάλληλες κλωστές για να ξηλωθεί. Πολύ λίγα στόματα να ανοίξουν για να τρομάξει. Και, εν τέλει, χρειάζεται απλώς η τίγρη να σταματήσει να φοβάται τη Στέγη που στάζει…

Καλάθι

• Απορία ψάλτου βηξ (1): Μπορούν τα κανάλια να ξαναπαίξουν τις δηλώσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου και του υπουργού Εσωτερικών για τις αποκαλύψεις Al Jazeera; Όχι τίποτε άλλο, αλλά για να δούμε αν λένε τα ίδια σήμερα – μετά που το θέμα ξανατέθηκε σε επίπεδο Κομισιόν. Και αν θα λένε τα ίδια αύριο, που θα έρθει η οριστική αξινάστροφη από την Ε.Ε.. Τέρμα τα δίφραγκα. Ότι φάγατε φάγατε (αλήθεια, εκείνα τα πολυδιαφημιζόμενα πέντε δις που κερδίθηκαν από το πρόγραμμα, πού ακριβώς πήγανε; Σε ποιους;). Με λίγα λόγια, το πρόγραμμα έχει μετατραπεί σε καρκίνωμα. Μεταστατικό με τα όλα του. Πρέπει να διακοπεί άμεσα. Τελεία.
• Απορία ψάλτου βηξ (2): Σε όλες τις σχετικές δηλώσεις αξιωματούχων για το θέμα των πολιτογραφήσεων, όχι μόνο τώρα αλλά εδώ και χρόνια που τίθεται το θέμα από ευρωπαϊκούς και διεθνείς θεσμούς, η απατεωνιά είναι χοντρή: Κάθε φορά οι δικοί μας βάζουν στο καλάθι των συνολικών πολιτογραφήσεων στην Ε.Ε. και τις άδειες μακράς παραμονής (που δεν έχουν καμιά σχέση με υπηκοότητα), για να δεκαπλασιάζουν τον συνολικό αριθμό. Ώστε οι δικοί μας αριθμοί να φαίνονται πολύ μικροί. Αυτά κάνει το Καθεστώς όταν δεν ενδιαφέρεται για τη θέση της χώρας αλλά μόνο για το τι σανό θα ταΐσει τους ιθαγενείς. Εκ του ασφαλούς βέβαια. Γιατί ξέρουν και πόσο «δυνατή» είναι στην μπανανία η διερευνητική δημοσιογραφία.
• Απορία ψάλτου βηξ (3): Ποντάραμε όλα τα λεφτά μας στις κυρώσεις εκ μέρους της Ε.Ε. κατά της Τουρκίας. Οι Ελλαδίτες ανταποκριτές μιλούν για διαφορετικούς στόχους Αθηνών και Λευκωσίας στην άτυπη σύνοδο. Τελικά, μάλλον βγήκε η τακτική που ήθελε η Ε.Ε. – πιο κοντά στη θέση της Αθήνας: Η απειλή κυρώσεων ως όπλο προς την Τουρκία (καρότο-μαστίγιο) για να οδηγηθούμε σε διαπραγματεύσεις. Από τα πέντε κανάλια μας παγκύπριας εμβέλειας, τα τέσσερα το παρουσίασαν περίπου ως θρίαμβο της πολιτικής της Λευκωσίας: Θα επιβληθούν κυρώσεις στην Τουρκία. Στο ένα, που επεσήμανε τη διαφορά, ο ΥΠΕΞ είχε την απάντηση έτοιμη: «Μα δεν καταλάβατε καλά, ο τελικός στόχος είναι οι διαπραγματεύσεις, όχι οι κυρώσεις». Α, ρε αθάνατε Αρτεμάκη («Εγώ εν τζιαι…»).