Παράθυρο… – Γιατί είσαι τόσο σημαντικός

Ο Σάκης δεν είναι κανένα «σημαντικό» πρόσωπο. Αδελφός μιας φίλης από την Αθήνα στα νεανικά μου χρόνια. Έχω πάνω από τριάντα χρόνια να τον δω. Παραμονές εκλογών στην Ελλάδα, το 1981, κατηφορίζαμε μια παρέα την Πανεπιστημίου, συζητώντας για τις πολιτικές εξελίξεις και για τον νέο αέρα που έπνεε στη χώρα. Το ΠΑΣΟΚ θα κέρδιζε σίγουρα τις εκλογές. Σε κάποια στιγμή τόλμησα να πω ότι οι θέσεις του ΚΚΕ Εσωτερικού ήταν πρωτοποριακές, γι’ αυτό και είχε σημασία να καταφέρει να μπει στη Βουλή. Επρόκειτο για ένα κόμμα της ανανεωτικής αριστεράς, με λαμπρούς διανοούμενους, και με θέσεις πολύ προχωρημένες σε όλα τα ζητήματα. Ακόμη και την ΕΟΚ (σημερινή Ε.Ε.), που τότε θεωρούνταν από την παραδοσιακή Αριστερά όργανο του ΝΑΤΟ, την αντιμετώπιζε θετικά και δημιουργικά, με εξελικτική προσέγγιση. Ο Σάκης έγινε  έξαλλος: «Τι; Αυτοί λένε να μείνουμε στην ΕΟΚ! Σε καμιά περίπτωση!». Ήταν τότε που το ΠΑΣΟΚ είχε ως θέση την έξοδο της Ελλάδας από την ΕΟΚ. Ο νεότευκτος φίλος μου ήταν βαθειά χωμένος οργανωτικά στο ΠΑΣΟΚ. Δεν δεχόταν κουβέντα. Αυτό ήταν η αφορμή να απομακρυνθούμε.

Το ΠΑΣΟΚ έγινε κυβέρνηση, αλλά η Ελλάδα έμεινε στην ΕΟΚ. Έβγαλε μάλιστα μια σειρά από φωτισμένους πολιτικούς, αφοσιωμένους στον Ευρωπαϊσμό – ανάμεσά τους και οι Κρανιδιώτης και Ιωακειμίδης. Παρήγαγε όμως και πολλούς άλλους… Ανάμεσά στους τελευταίους ήταν και ο Σάκης. Τελείωσε τα ΤΕΙ όπου σπούδαζε, και άνοιξε γραφείο δημοσίων σχέσεων-διαφήμισης. Έκανε χρυσές δουλειές. Παραδόξως, πήρε πολλά κονδύλια από τα τότε Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα, που υποτίθεται ότι παραχωρούνταν στην Ελλάδα για έργα ανάπτυξης! Συνεχίζει να ασχολείται με την πολιτική, αλλά δημοσιοσχεσίτικα. Δικτυωμένος πάντα, απλώνει το χέρι του όπου υπάρχουν άφθονα ευρώ.

Ήταν σημαντική γνωριμία. Μου δίδαξε όσα δεν κατάφεραν να μου διδάξουν οι δάσκαλοί μου και οι πραγματικοί μου φίλοι, και προ πάντων ότι τα λόγια είναι κομπολόγια. Και ότι «στα χρόνια τα δικά μας τα σακάτικα», μπορείς να πουλάς όση επανάσταση και πρωτοπορία θέλεις. Αλλά, εν τέλει, το ζήτημα είναι τι πραγματικά κάνεις στην καθημερινότητα.

Η ευπώλητη επικοινωνία

Είναι περίπου ηλίθιο να μένει κανείς κολλημένος σε αυτό που λέμε «παραδοσιακοί τρόποι». Πολύ περισσότερο σήμερα. Είναι απαραίτητο να προσαρμόζεται κανείς στις ανάγκες της εποχής. Για παράδειγμα, αυτό το άρθρο θα συνομιλήσει με πενήντα ανθρώπους αν μείνει σ’ αυτή τη στήλη. Θα συνομιλήσει με εκατόν πενήντα αν αναρτηθεί στο διαδίκτυο, με τριακόσιους πενήντα αν κυκλοφορήσει στα ΜΚΔ. Επομένως, η προσαρμογή στα δεδομένα του σύγχρονου κόσμου και η αξιοποίηση των δυνατοτήτων του είναι απαραίτητη.

Όμως, ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος δεν μπορεί να είναι το άλλοθι για τον κάθε κατεργάρη που βρίσκεται στη γωνιά του μυαλού μας, ώστε να διαλύσει όλα τα «σύνορα» και να περάσει στον κόσμο του «όλα επιτρέπονται». Γιατί ο κατεργάρης στο μυαλό του Σάκη αυτό ακριβώς έκανε. Τον έσπρωξε να χωθεί βαθιά σε αυτό που ήταν τότε μόδα: Στη μετατροπή του ΠΑΣΟΚ και του Αντρέα Παπαντρέου σε ένα είδος προσωπικής θρησκείας. Ασπάστηκε πλήρως τον τότε τριτοκοσμικού χαρακτήρα πολιτικό λόγο και πρακτική του κόμματος, ενστερνίστηκε τον επαναστατικό μαρξιστικό του προσανατολισμό. Αλλά πολύ σύντομα πήγε εκεί που ήταν τα λεφτά. Σε ένα «καπιταλιστικό» επάγγελμα, που αξιοποιούσε πόρους του εχθρού (ΕΟΚ). Κι ούτε γάτα ούτε ζημιά.

Ο Σάκης δεν είναι φίλος μου στα ΜΚΔ. Αλλά δεν θα με εξέπλησσε καθόλου αν μάθαινα ότι εξακολουθεί να «πουλά» επανάσταση.

Αυστηροί κριτές

Το πρόβλημα δεν είναι ότι ένας άνθρωπος όπως τον «Σάκη» (έχω παραλλάξει ελαφρώς το πραγματικό του όνομα), βρήκε τρόπο να κάνει λεφτά. Ίσως ούτε καν το ότι λειτουργεί ο ίδιος ως παράδειγμα και άλλοθι για τους υπόλοιπους, για εύκολες μεταλλάξεις. Το πρόβλημα είναι ότι χωρίς να το ξέρει οικοδομεί ένα συγκεκριμένο ήθος, που με τη σειρά του καθορίζει τον τρόπο διακυβέρνησης από τους άρχοντες. Γιατί μπορεί να είναι εξαιρετικά εύκολο να καθόμαστε όλοι στους σύγχρονους καφενέδες και να κρίνουμε τους πολιτικούς ηγέτες και όσους ασκούν διοίκηση, αλλά όταν ανάμεσά μας έχουμε και πολλούς Σάκηδες, κάπου μέσα μας υπάρχει πάντα μια δόση ανοχής. Φτάνουμε στο σημείο, να θεωρούμε κατά βάθος ότι είναι  λίγο-πολύ φυσιολογικές οι εύκολες και βολικές μεταστροφές των διοικούντων, η καθαρή αναζήτηση του προσωπικού συμφέροντος εκ μέρους πολλών από αυτούς, και η μόνιμη σύγκρουση λόγων και πράξεων τους.

Και το χειρότερο: Με αυτόν τον τρόπο θολώνουν πλήρως τα νερά. Δεν ξεχωρίζουμε και δεν επιβραβεύουμε αρκετά όσους ανθρώπους ασκούν διοίκηση και δεν μεταλλάσσονται με βάση το προσωπικό τους συμφέρον. Κάπως έτσι η συζήτηση στους σύγχρονους καφενέδες καταλήγει σε ένα καθησυχαστικό «όλοι τους ίδιοι είναι». Που  καθησυχάζει την επιθυμία μας να μη συγκρουστούμε με φίλους για ιδεολογικούς/ πολιτικούς λόγους. Αλλά κυρίως καθησυχάζει και αποκοιμίζει την επιθυμία μας να είμαστε έντιμοι με τον εαυτό μας…

Οι σημαντικοί «μικροί»

Έχει πολλά μειονεκτήματα το να ζεις σε μια μικρή κοινωνία. Πολύ περισσότερο όταν αυτή αρνείται πεισματικά για ενάμιση αιώνα να μεγαλώσει. Και θέλει να μείνει μια γειτονιά, να μην απλωθεί ούτε καν σε όλη την Κύπρο, σε όλους του Κυπρίους.

Έχει όμως και ένα πλεονέκτημα: Αυτό που επιλέγει να κάνει ο καθένας μας, κάθε μέρα, έχει μεγαλύτερη σημασία για το σύνολο. Ναι, το μικρό μέγεθος μας στερεί τη δύναμη της ανάγκης να συγκροτηθούμε σε κράτος μέσα από ισχυρούς θεσμούς και κανόνες που να τηρούνται. Μια ανάγκη των πολιτών που οδηγεί μεγάλες χώρες σε διαρκή θεσμική αναβάθμιση. Αλλά, από την άλλη, έχουμε το πλεονέκτημα ότι μικρές ατομικές αποφάσεις, έχουν μεγάλη επιρροή στο σύνολο.

Γι’ αυτό και έχει μεγάλη βαρύτητα να μη χαρίζουμε τον εαυτό μας στον κατεργάρη που κρύβεται στις πιο  σκοτεινές γωνιές…

Καλάθι

• Απληστία (1): Η παρούσα διακυβέρνηση έχει δυο επιτυχίες, που οφείλουμε να τις αναγνωρίσουμε: Τη μείωση της στρατιωτικής θητείας σε 14 μήνες (έχει πολλαπλά οφέλη που δεν τα αναλογιζόμαστε όσο τους αξίζει) και την υλοποίηση του ΓεΣΥ. Όσα προβλήματα και αν υπάρχουν. Γι’ αυτό το τελευταίο, πρέπει να πιστώσουμε στην κυβέρνηση και την «υπέρβαση» (μια δεξιά κυβέρνηση εφαρμόζει ένα κοινωνικό μέτρο). Από την άλλη, δεν πρέπει να υποτιμήσουμε και το παράλληλο μήνυμα: Το ΓεΣΥ έγινε εφικτό μόνο όταν η διοίκηση αναγνώρισε την απληστία ως ουσιώδες κύτταρο της κυπριακής κοινωνίας. Μόνο όταν τα παράλογα κέρδη γιατρών και παραϊατρών (π.χ. φαρμακοποιών, χημικών κλπ.) αναγνωρίστηκαν ως νόμιμα έγινε εφικτή η εφαρμογή του ΓεΣΥ. Μόνο όταν η απληστία έγινε ηθικά νόμιμη και πρακτικά αποδεκτή. Και μόνον έτσι η δεύτερη και τρίτη φάση εφαρμογής του ΓεΣΥ προχωρούν (ένταξη ειδικών γιατρών και ιδιωτικών κλινικών). Για να ξέρουμε τι μας γίνεται…
• Απληστία (2): Σύμφωνα με τον Μπένεντικτ Άντερσον, ένα από τα σταθερά χαρακτηριστικά του εθνικισμού είναι το αίσθημα του ανικανοποίητου. Ακόμη κι όταν πετυχαίνει τους διακηρυγμένους στόχους του, δεν ικανοποιείται, δεν συμπεριφέρεται ως νικητής. Γκρινιάζει και διαμαρτύρεται μονίμως. Και προσθέτω ότι είναι στο DNA του να αναζητά πάντα κάτι που του λείπει. Κι όταν δεν υπάρχει πραγματικά αυτό το έλλειμμα, το εφευρίσκει ως υποχθόνια πρόθεση ανθρώπων που διαφωνούν με το αφήγημά του. Επειδή αυτοί απλώς υπάρχουν. Στην Κύπρο, οι διαφωνούντες με τη λύση τα πήραν όλα. Από το Μον Πελεράν μέχρι το Κραν Μοντανά. Από την άφεση αμαρτιών για όλες τις κραυγαλέες αντιφάσεις και την υπόσκαψη της λύσης, μέχρι τις αλλεπάλληλες ανανεώσεις της παρουσίας της Unficyp. Κι όμως δεν τους αρκεί. Διαμαρτύρονται γιατί στην έκθεση του ΓΓ του ΟΗΕ περιγράφονται χλιαρά οι τουρκικές προκλήσεις στα Στροβίλια και στην Ποταμιά… Ο εθνικισμός όχι μόνο δεν ανέχεται να είναι υπόδικος για τα εγκλήματά του, αλλά απαιτεί να είναι μονίμως «αδικημένος»…
• Απληστία (3): Μπορεί να αντιμετωπιστεί. Με μικρά, αλλά σημαντικά βήματα. Η βιντεογραφημένη ρατσιστική συμπεριφορά από συμπολίτισσές μας (σε πάρκιγκ στη Λάρνακα) παραπέμπεται στο δικαστήριο. Ακόμη και με αυτή τη Νομική Υπηρεσία! Δεν είναι όλα μάταια…