Στο πηγάδι με τους δαίμονες

Οι περισσότεροι Ελληνοκύπριοι νιώθουν ένα κόμπλεξ κατωτερότητας απέναντι στους Κρητικούς. Κυρίως επειδή μέσα από τις αλλεπάλληλες και επίμονες εξεγέρσεις τους οι Κρητικοί κατάφεραν να ενωθούν με την Ελλάδα. Ενώ η Κύπρος χάσκει ακόμη μοιρασμένη και απειλούμενη.

Το πρόβλημα δεν είναι μόνον ότι η ζήλια αυτή παραγνωρίζει πλήρως τη γεωγραφία. Είναι κυρίως το γεγονός ότι παραγνωρίζει πλήρως την πραγματική φυσιογνωμία των κρητικών εξεγέρσεων. Το περιεχόμενο των αιτημάτων τους, και την ποιότητα των πρωτοπόρων τους. Όλα τα κρητικά κινήματα του 19^ου αιώνα, και κυρίως αυτά των τελών του και των αρχών του 20^ου αιώνα, ήταν μπολιασμένα από τις αρχές του διαφωτισμού, τα δημοκρατικά ιδεώδη και τις αντιμοναρχικές αντιλήψεις. Γι’ αυτό και στα τελευταία (με αποκορύφωμα το κίνημα του Θερίσου το 1905) δεν τα έβαζαν με τους Οθωμανούς, αλλά με τον πρίγκιπα της Ελλάδας, που είχε οριστεί Ύπατος Αρμοστής στην αυτόνομη Κρήτη. Και στην ηγεσία αυτών των κινημάτων βρισκόταν πάντα μια πλειάδα από φωτισμένους, μορφωμένους και εμπνευσμένους Κρητικούς. Ανάμεσά τους τέρατα μόρφωσης, ευρύτερης παιδείας, και πολιτικής διορατικότητας, όπως ο Μάνος, ο Φούμης, ο Στεργιάδης, ο Σφακιανάκης, και φυσικά ο Βενιζέλος.

Πενήντα χρόνια μετά, οι Ελληνοκύπριοι ακολούθησαν έναν ιερωμένο και έναν ιδιόρρυθμο στρατιωτικό ως ηγέτες του αγώνα για την ένωση με την Ελλάδα. Φτιάχνοντας έτσι το μοναδικό παγκόσμια κουτσό αντιαποικιακό κίνημα. Που δεν ζητούσε τίποτε για τη Δημοκρατία, τη Δικαιοσύνη, τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Και έναν αιώνα μετά, ο ίδιος λαός, αναθέτει πεισματικά την ηγεσία του σε ανθρώπους που δεν έχουν τίποτε να πουν γι’ αυτά. Και που μπορούν να περηφανεύονται μόνο για το πόσο καταφερτζήδες είναι.

Γι’ αυτά πρέπει να έχουμε κόμπλεξ.

Η λαστιχένια ηθική

Η διαιώνιση του Κυπριακού προβλήματος είναι ο μανδύας κάτω από τον οποίο καλύπτεται περίτεχνα η διαιώνιση της πνευματικής μας αναπηρίας. Κάντε ένα πείραμα: Ρωτήστε στην παρέα σας ποιον θα θεωρούσαν ως τον καταλληλότερο για επόμενο Πρόεδρο. Ανεξάρτητα από τα ονόματα που θα ακούσετε – αν ακούσετε – από τη συζήτηση θα καταλάβετε τα κριτήρια. Κι αν προσπαθήσετε να τα συμπυκνώσετε, πίσω από το «ο τάδε έν κάμνει» ή «του τάδε περνά του», θα καταλήξετε σε ένα βασικό κριτήριο: Να είναι καπάτσος…

Το Κυπριακό λειτουργεί συστηματικά ως άλλοθι ή ως παράγοντας στρέβλωσης και για ένα σωρό άλλα ζητήματα. Για παράδειγμα, η ηθική διάσταση των μελών του πολιτικού προσωπικού είναι μόνιμα εξαιρετικά υποβαθμισμένο κριτήριο, ή είναι εξαιρετικά αλλοιωμένο. Πριν από δύο χρόνια αποκλείστηκε από υποψήφιος για την Προεδρία ένας άνθρωπος επειδή η ΚΥΠ πάσαρε σε έναν δημοσιογράφο την πληροφορία ότι μπορεί και να είχε ταξιδέψει παλιά μέσω του παράνομου αεροδρομίου στα κατεχόμενα. Απλά  με την υποψία ή την κατασκευασμένη «πληροφορία». Οι ψηφοφόροι δεν είχαν, αντίθετα, κανένα πρόβλημα να ψηφίσουν μαζικά υποψηφίους που κατηγορούνταν και κατηγορούνται επίμονα για παντός είδους παρατεταμένη διαπλοκή.

Ανάλογες αλλοιώσεις βλέπει κανείς και στον άξονα «πατριωτισμός- μειοδοσία». Σε καμιάν άλλη χώρα του κόσμου, εκτός από την Κύπρο, δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί πατριωτισμός η ετοιμότητα να χαρίσεις εδάφη. (Είτε μέσω αναγνώρισης δύο κρατών, είτε μέσω της αποδοχής της παρούσας κατάστασης, για να καταλήξουμε σταδιακά εκεί.)

«Οι αδικημένοι της ζωής»

Ενόσω μας αρκεί να αισθανόμαστε τα αποκλειστικά θύματα των επιλογών των ξένων, και ιδιαίτερα της Τουρκίας, ενόσω δεν είμαστε διατεθειμένοι να κατονομάσουμε και να δεχτούμε τα δικά μας λάθη, η αλήθεια θα σκεπάζεται κάτω από τον μανδύα του Κυπριακού. Μαζί με την ανευθυνότητά μας. Και θα συνεχίσουμε να συγχέουμε την αλήθεια με την προπαγάνδα. Για παράδειγμα, μετά το 1974 θεωρούσαμε αναγκαίο, για σκοπούς προπαγάνδας προς τα έξω, να μη λέμε κουβέντα για το πραξικόπημα, ούτε για όσα προηγήθηκαν. «Οι Τούρκοι αδικαιολόγητα και απρόκλητα έκαναν εισβολή στην Κύπρο». Τελεία. Στο τέλος όμως εσωτερικεύσαμε την προπαγάνδα. Πες πες πείσαμε τον εαυτό μας πως πριν τις 20 Ιουλίου όλα ήταν ρόδινα και αγγελικά στο «χρυσοπράσινο φύλλο». Και το ίδιο κάνουμε για όσα ακολούθησαν, από το 1974 μέχρι σήμερα.

Ναι, έχουμε σοβαρό πρόβλημα με τα ΜΜΕ στην Κύπρο. Ιδιαίτερα λόγω ιδιοκτησίας (κυρίως τα κανάλια), εξαρτήσεων, και επιρροών-εξαγορών. Όμως, δεν είναι μόνο αυτό. Η ροπή των ΜΜΕ να αλλοιώνουν τις ειδήσεις – ή ακόμη και να αποκρύβουν διαστάσεις τους ή ολόκληρες ειδήσεις – έχει σχέση και με κάτι άλλο: Την τάση μας να θέλουμε να σφηνώσουμε την πραγματικότητα ντε και καλά μέσα στα στερεότυπά μας. Κάντε ένα πείραμα. Παρακολουθήστε τους τίτλους και τους χαρακτηρισμούς των καναλιών μας για δηλώσεις τούρκων αξιωματούχων για οποιοδήποτε θέμα, για μια βδομάδα. Και παράλληλα αναζητήστε το πραγματικό κείμενο των δηλώσεων από τα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων. Θα διαπιστώσετε ότι οι τίτλοι και οι χαρακτηρισμοί μας δεν έχουν καμιά σχέση με το πραγματικό περιεχόμενο των δηλώσεων. Κι όμως συμβαίνει συστηματικά. Επειδή έτσι θέλουν οι εξουσίες μας. Αλλά και επειδή οι περισσότεροι από εμάς το ανεχόμαστε, και επειδή αυτό μας επιβάλλουν τα στερεότυπα που έχουμε στο μυαλό μας.

«Το δόγμα του σοκ»

Δεν έχουμε καθόλου χρόνο.  Κανένας δεν θα μας περιμένει να συνέλθουμε από το παραμύθι μας και να αρχίσουμε να βλέπουμε τα πράγματα χωρίς παραμορφωτικούς φακούς. Ο κόμπος έφτασε στο χτένι. Το αφήγημά μας εξάντλησε προ πολλού τα όριά του.

Δεν χρειάζονται πια αναλύσεις επί αναλύσεων για τα γεωστρατηγικά παιγνίδια, τους συσχετισμούς δυνάμεων, και τις συμμαχίες. Όλα αυτά εξάλλου είναι χρωματισμένα ερμηνευτικά, και ο καθένας τεντώνει τα γεγονότα κατά πώς τον βολεύει, για να δικαιολογήσει αυτό που ήδη έχει στο κεφάλι του. Το γεγονός που όλοι παραδέχονται είναι ένα: Είμαστε στο και πέντε, τα πράγματα είναι εξαιρετικά κρίσιμα σε όλα τα επίπεδα. Τίποτε δεν θα είναι το ίδιο σε ένα χρόνο από τώρα. Ούτε στο Κυπριακό και στη φύση του, ούτε στην ΑΟΖ, ούτε στην οικονομία, ούτε στην ωρολογιακή βόμβα της διαπλοκής. Όλα θα είναι ποιοτικά πολύ χειρότερα.

Μπροστά σε αυτό το δεδομένο, έχουμε δύο μόνον επιλογές: Να αξιοποιήσουμε το σοκ για να συνέλθουμε, ή να το αφήσουμε να μας παραλύσει (με αποτέλεσμα τα πάντα να πάρουν τον χειρότερο δρόμο). Το πρώτο μπορεί να γίνει μόνο αν με κάθε τρόπο ξαναζεσταθούν οι μηχανές στο Κυπριακό, αν με κάθε νόμιμο τρόπο υποχρεώσουμε την ηγεσία μας να επιδιώξει ειλικρινά τη λύση. Και το «με κάθε νόμιμο τρόπο» περιλαμβάνει και το μήνυμα της βέβαιης απώλειας της εξουσίας. Με μεγάλο κόστος γι’ αυτήν.

Η άλλη επιλογή, είναι να καθήσουμε να βλέπουμε, και να παρακαλούμε «ο θεός να φωτίσει τους ηγέτες μας». Μέχρι να κλείσει οριστικά το σκέπαστρο του πηγαδιού πάνω από τα κεφάλια μας.

Καλάθι

• Στη σύσκεψη των αρχηγών κομμάτων για την πρόταση Ακιντζί (για το θέμα του φυσικού αερίου) ο ΓΓ του ΑΚΕΛ πρόσφερε στον Πρόεδρο την πολυπόθητη γι’ αυτόν ομοφωνία. Χωρίς δέσμευση για αντιπρόταση προς τον Ακιντζί ή λήψη πρόσθετων μέτρων για το θέμα. Να ελπίσουμε ότι πήρε από τον Πρόεδρο ως «αντάλλαγμα» τουλάχιστον κάποιες δεσμεύσεις για το τι θα κάνει στο Κυπριακό για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων;
• Υπάρχει μια σημαντική διαφορά ανάμεσα στο περιεχόμενο που δίνει ο Ακιντζί στην «άτυπη πενταμερή» και σε αυτό που έδωσε ο Πρόεδρος δια του Πρ. Προδρόμου. Ο πρώτος τη θεωρεί ως μέσο για κλείδωμα συγκλίσεων, Πλαισίου, χρονοδιαγράμματος, και του τι θα γίνει αν δεν επιτευχθεί συμφωνία. Ο δεύτερος τη βλέπει σαν μια πιο ακαδημαϊκή συζήτηση, ενδεχομένως με «νέες ιδέες», και που θα διακόπτεται και θα επαναλαμβάνεται (δίκην μείγματος Μον Πελεράν και Γενεύης, στο πιο χαλαρό). Αυτό πρέπει να είδαν οι «πηγές των Η.Ε.», και δήλωσαν στο ΚΥΠΕ πως δεν πείθονται.
• «Μαύρες επέτειοι» λέει. Κι όμως, ακόμη και σήμερα, δεν είμαστε σε θέση να οργιστούμε γνήσια. Όχι μόνο για τις «τόσες ψυχές δοσμένες στις μυλόπετρες σαν το σιτάρι», τους νεκρούς. Αλλά και για τα εκατομμύρια εξευτελιστικά δευτερόλεπτα που έζησαν όσοι επιβίωσαν. Στα χέρια ηλίθιων δικών μας φασιστών τενεκέδων στο πραξικόπημα, και Τούρκων γανωμένων φασιστών στα μπουντρούμια της εισβολής. Πρέπει να μάθουμε να θυμώνουμε. Κυρίως με όσους βάλθηκαν να τα ξαναζήσουν τα παιδιά μας.