Τα σκοτεινά σοκάκια της μοναχικότητας
Πάντα αισθανόμουν έναν κρυφό θαυμασμό απέναντι στους μοναχικούς ανθρώπους. Κυρίως γιατί η μοναχικότητα έχει μιαν ουσιώδη διαφορά από τη μοναξιά: Είναι στάση ζωής που κουβαλά θετικό φορτίο για τον χαρακτήρα του υποκειμένου. Κρύβει δύναμη και αυτάρκεια. Ο μοναχικός άνθρωπος δεν χρειάζεται τον άλλον για να αισθάνεται καλά. Τα πάει μια χαρά με τον εαυτό του. Αντίθετα, η μοναξιά δεν είναι στάση ζωής, είναι αρνητικό συναίσθημα. Αυτός που αισθάνεται μοναξιά υποφέρει από την απουσία του άλλου.
Από την άλλη, βέβαια, έχει και η μοναχικότητα τα μειονεκτήματά της. Για να λειτουργεί χρειάζεται τεράστια ψυχικά και διανοητικά αποθέματα. Ενώ, ακόμη κι όταν το υποκείμενο τα διαθέτει, είναι βέβαιο ότι κάποια στιγμή θα βιώσει τραγικά τις συνέπειές της. Οι κοινωνίες είναι οργανωμένες στη βάση της λειτουργίας ενός πολύπλοκου πλέγματος διαπροσωπικών σχέσεων. Ο μοναχικός άνθρωπος που συνεχίζει να ζει μέσα στην κοινωνία – να εργάζεται, να ψωνίζει, να κάνει συναλλαγές κλπ. – πολύ σύντομα θα βιώσει τις πρακτικές συνέπειες της απουσίας του άλλου από την καθημερινότητά του. Γι’ αυτό και οι μοναχικοί άνθρωποι συνήθως βασανίζονται στην καθημερινότητα. Λόγω της άγνοιας που συσσωρεύει σε πολλούς τομείς η απουσία της κοινωνικής συναναστροφής. Και λόγω των πρακτικών προβλημάτων που κάτω από άλλες συνθήκες θα βοηθούσε ένας φίλος – ή έστω ένας γνωστός – για να λυθούν. Το αίσθημα της αυτάρκειας μετατρέπεται σε μιαν εφιαλτική παγίδα.
Γι’ αυτό και οι μοναχικοί άνθρωποι ζουν και πεθαίνουν συχνά με άδικο και τραγικό τρόπο.
Ο μοναχικός Γούναρης
Ο Δημήτριος Γούναρης ήταν ένας πολλά υποσχόμενος Έλληνας πολιτικός των αρχών του 20ου αιώνα. Διέθετε λαμπρές σπουδές και είχε σπάνια χαρίσματα. Ήταν τόσο δεινός ρήτορας, που όταν μιλούσε σε δημόσιες συγκεντρώσεις ή στο Κοινοβούλιο μπορούσε να ξεσηκώσει θύελλες. Σε κάποιες περιπτώσεις οι ομιλίες του συνέβαλαν καταλυτικά μέχρι και στην πτώση κυβερνήσεων.
Ο Γούναρης όμως είχε ένα καταστροφικό χαρακτηριστικό: Το σύνδρομο του αναχωρητή. Έφευγε από τον έναν πολιτικό χώρο για να σχηματίσει άλλον, συνεργαζόταν μόνο για μικρό διάστημα με άλλους ανθρώπους, είχε την τάση να συγκρούεται χωρίς σοβαρό λόγο – ακόμη και με μεγαθήρια της πολιτικής, όπως ο Θεοτόκης και ο Βενιζέλος. Φαινόταν κοινωνικός, αλλά στην πραγματικότητα ήταν μοναχικός. Ίσως γι’ αυτό έγινε μοιραίος για την Ελλάδα. Επειδή στην κρίσιμη ώρα για τη χώρα του, ταύτισε την προσωπική του μοναχικότητα με εκείνην της Ελλάδας.
Την 1η Μαΐου 1919, ελληνικά στρατεύματα αποβιβάζονταν στη Σμύρνη, με την έγκριση των συμμάχων της Ελλάδας. Η πολιτική του Βενιζέλου έφτανε στο απόγειό της: Έχοντας οικοδομήσει μέρα με την ημέρα μιαν εικόνα αξιοπιστίας απέναντι στις μεγάλες δυνάμεις της εποχής, και φροντίζοντας να βρίσκει τρόπο να ταυτίζει τα συμφέροντα της χώρας με τα δικά τους, έφτασε στο σημείο να θεωρείται ο πιο αξιόπιστος, συνεπής και αποτελεσματικός σύμμαχός τους στην Ανατολική Μεσόγειο. Γι’ αυτό και τον διευκόλυναν να δημιουργήσει την Ελλάδα «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών». Ανεξάρτητα από το γεγονός ότι η απόβαση στη Σμύρνη ήταν ένα πολύ παράτολμο εγχείρημα, το έμβλημα του Βενιζέλου ήταν: Ποτέ μοναχικός πολιτικός, ποτέ μοναχική χώρα.
Επειδή οι λαοί συχνά είναι δυσλεκτικοί, δεν διάβασαν σωστά τα πράγματα, κι έτσι τον Νοέμβριο του 1920 έστειλαν με την ψήφο τους τον Βενιζέλο στο σπίτι του. Ανέλαβαν οι φιλοβασιλικοί, με ηγέτη τον Δημήτριο Γούναρη. Ο οποίος αποφάσισε να συνεχίσει το εγχείρημα του Βενιζέλου με τη μικρασιατική εκστρατεία. Με μιαν κρίσιμη διαφορά όμως τώρα: Οι σύμμαχοι της Ελλάδας – ιδιαίτερα η Βρετανία και η Γαλλία – δεν είχαν καμιάν εμπιστοσύνη στον φιλογερμανό Βασιλιά και στον Γούναρη. Τους θεωρούσαν εχθρικούς και πονηρούς απατεώνες, που είχαν ξεγελάσει τους ίδιους και τον λαό τους.
Δύο χρόνια αργότερα, η απομονωμένη Ελλάδα ήταν ηττημένη, χρεωκοπημένη, φορτωμένη με ενάμιση εκατομμύριο πρόσφυγες, και πνιγμένη στο αίμα των χιλιάδων νεκρών. Μετά τη «Δίκη των έξι», στο Γουδί εκτελέστηκαν όσοι θεωρήθηκαν πρωτεργάτες της καταστροφής. Ανάμεσά τους ο Δημήτριος Γούναρης. Την ώρα που έπεφτε νεκρός μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα πέθαινε η Μεγάλη Ιδέα. Κανονικά, θα έπρεπε να είχε πεθάνει και η αυταπάτη της μοναχικότητας.
Η μοναχική Κύπρος
Η Κυπριακή Δημοκρατία περνά μιαν από τις πιο μοναχικές περιόδους της ιστορίας της. Ίσως ποτέ άλλοτε τόσοι πολλοί δεν έβλεπαν την ηγεσία της τόσο απαξιωτικά όσο σήμερα. Αυτό δεν προκύπτει βέβαια από τα τοπικά ΜΜΕ και τα δελτία ειδήσεων. Όπως δεν προέκυψε ούτε μέρα από τα ρεπορτάζ των εφημερίδων του 1920-22 η τότε απαξίωση και επικίνδυνη μοναχικότητα της Ελλάδας.
Η «συμμαχία» με την Αίγυπτο παίρνει χαρακτήρα οικτρής οικονομικής εκμετάλλευσης της αδυναμίας μας, με τη «συμφωνία» για το Αφροδίτη. Η συμμαχία με τον Ισραήλ είναι στον πάγο τώρα που ο Νετανιάχου πήρε αυτό που ήθελε. Μας «διευκολύνει» μόνο όταν είναι να μας δώσει εκείνες τις πληροφορίες η Μοσσάντ που θα μας σπρώξουν σε χοντρή αντιπαράθεση με την Τουρκία. Τίποτε άλλο. Η «συμμαχία» με τις ΗΠΑ αποκτά το σκληρότερό της πρόσωπο: Είτε θα γίνουμε όργανο κατά των Ρώσων, είτε την έχουμε άσχημα. Και μάλιστα, την ώρα που υποτίθεται ότι μας «προσεγγίζουν» και μας ζητούν της Παναγιάς τα μάτια, δεν μας χαρίζουν έστω παράταση της παραμονής της Unficyp. Οι ΗΠΑ είναι, τώρα που μιλάμε, ο πιο σκληρός κριτής μας για το Κυπριακό και την ΑΟΖ. Και μας λένε καθαρά ότι θα αγωνιστούν για να φύγει η Ειρηνευτική Δύναμη, από τη στιγμή που δεν υπάρχουν διαπραγματεύσεις στο Κυπριακό. Οι Ρώσοι είναι χολωμένοι με την υποταγή μας στις ΗΠΑ, την ώρα μάλιστα που οι ίδιοι τα έχουν βρει πλήρως με την Τουρκία. Τέλος, οι Βρετανοί διπλωμάτες γελούν ακόμη με τον δήθεν «ελιγμό» του Προέδρου για επιστολή της Μέη, που τάχα μας υποστηρίζει στο θέμα της ΑΟΖ!
Οι μόνοι που ακόμη μας ανέχονται κάπως είναι ο ΟΗΕ και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Περίπου από υποχρέωση όμως… Γιατί στο κρίσιμο ζήτημα, αυτό της αξιοπιστίας, ο Γκουτέρες, η Λουτ, ο Γιούνγκερς και η Μογκερίνι είναι ακριβώς αυτοί που έχουν τη χειρότερη γνώμη για την ηγεσία μας. Πιο κάτω δεν πάει. Το λένε με κάθε τρόπο, διπλωματικά, αλλά δεν μπορούν κιόλας να ανοίξουν το κεφάλι των πολιτών και να το καρφώσουν μέσα.
Η ευθύνη της γνώσης
Επειδή ακριβώς τα πράγματα είναι τόσο άσχημα, η υποχρέωση όσων ξέρουν και καταλαβαίνουν μεγιστοποιείται. Πολύ σύντομα θα είναι δύσκολο να κρυφτεί άλλο η αλήθεια κάτω από το χαλί. Για παράδειγμα, η υπόθεση «φυσικό αέριο» έχει ήδη μετατραπεί σε ένα δεύτερο Κυπριακό, έχει ήδη μετατραπεί από καταλύτης της λύσης σε καταλύτη της μη λύσης. Αυτό που λέγαμε από το 2014 γίνεται τώρα. Έγινε ήδη.
Ζούμε σε μη συμβατικούς καιρούς. Η εποχή του «ναι μεν αλλά» έχει τελειώσει. Είναι το «τέλος της αθωότητας», ή μάλλον της αυταπάτης. Όσοι γνωρίζουν πρέπει να σταματήσουν να ψιθυρίζουν.
Υποψιάζομαι ότι ο Δημήτρης Γούναρης, την ώρα που ξεψυχούσε, ένιωθε ήρωας και θύμα μιας παρεξήγησης. Ίσως και να μην κατάλαβε ποτέ τι έκανε. Από την άλλη, μια στρατιά από ανθρώπους που ήξεραν και σώπαιναν για δύο χρόνια πέθαναν στα βαθιά γεράματα. Αλλά με ολοζώντανο στο μυαλό τους τον καθημερινό εφιάλτη της ευθύνης. Τη βασανιστική εικόνα των έντρομων Σμυρνιωτών στην αποβάθρα του Quai.
Καλάθι
- Είπαμε, άρχισε η μεθοδευμένη αποδόμηση του Νίκου Χριστοδουλίδη. Αλλά φταίει και ο ίδιος. Έπεσε με τα μούτρα στην υπόθεση «εντάλματα σύλληψης» κατά των προσώπων που συνδέονται με τον «Πορθητή», όπως του την πλάσαραν. Σύντομα θα συνειδητοποιήσει πως δεν περιέπλεξε απλώς τα πράγματα (αυτό δεν τον χαλά), αλλά ότι έμπλεξε άσχημα και ο ίδιος.
- Κρατήστε το όνομα του πρωθυπουργού της Ισπανίας. Πέδρο Σάντσεθ Πέρεθ-Καστεχόν. Μακρύ, όπως όλα τα ισπανικά ονόματα. Αλλά αντιπροσωπεύει ίσως τον πιο αυθεντικό και εμπνευσμένο ευρωπαίο ηγέτη σήμερα. Η σπάνια δυναμική του να παντρεύει το ειλικρινές όραμα για το αύριο με πρακτικές προτάσεις για τα προβλήματα του σήμερα ίσως τον μετατρέψουν σύντομα σε καταλυτική δύναμη της Ε.Ε..
- Όσοι δεν ζουν σε περιοχές κοντά στα κατεχόμενα, έχουν το πλεονέκτημα να συναισθάνονται καλύτερα πως η Κύπρος είναι και πολλά άλλα πράγματα, πέρα από το Κυπριακό. Από την άλλη, το να μην βλέπουν τον σκαμμένο από τα λατομεία Πενταδάχτυλο τους στερεί τη δυνατότητα να νιώσουν κάτι άλλο: Ότι τα «σύνορα» δεν μας «προστατεύουν» από όλα τα προβλήματα.
