Παράθυρο… Η πολιτική ως περιτύλιγμα

Σε ένα εξαιρετικό βιβλίο του με τίτλο «Ιστορική σκέψη και άλλα αφύσικα πράγματα» ο Sam Winebourg παρουσιάζει σημαντικά συμπεράσματα για τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε την πραγματικότητα. Μεταξύ άλλων, και τα αποτελέσματα μιας έρευνας όπου το μέσο για εξαγωγή συμπερασμάτων ήταν ο τρόπος πρόσληψης των ομιλιών του Αβραάμ Λίνκολν. Μέσα από αυτήν, αποδεικνύεται μεταξύ άλλων ότι μπορεί κανείς να καταλήξει σε εντελώς αβάσιμα συμπεράσματα, αν βλέπει τα γραφόμενα και τα λεγόμενα μέσα από το φακό των δικών του επιθυμιών και αντιλήψεων. Μέσα από τον παροντισμό, και αγνοώντας το ιστορικό και συγκυριακό περιβάλλον μέσα στο οποίο γίνονται ή λέγονται κάποια πράγματα.

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι, διαβάζοντας τα ίδια κείμενα σήμερα, ακόμη και ιστορικά μορφωμένοι άνθρωποι, μπορούν να συμπεράνουν εντελώς διαφορετικά πράγματα: Από το «ο Λίνκολν ήταν ο απελευθερωτής των μαύρων», μέχρι το «ο Λίνκολν ήταν ένας υπερσυντηρητικός οπαδός της δουλείας». Το πρόβλημα είναι ότι συχνά παρουσιάζουμε ακριβώς τις ίδιες συμπεριφορές και σε σημερινά γεγονότα και καταστάσεις. Εξετάζουμε μια δήλωση, μια θέση, ένα «συμπέρασμα», απομονωμένα από το περιβάλλον, τις συγκυρίες, τα ευρύτερα δεδομένα. Έτσι, πολύ πιο εύκολα δεχόμαστε απόψεις που τείνουν να έχουν αυτό που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε «καθολική αξία». Ακόμη και αν αυτές είναι εντελώς αβάσιμες, αν τοποθετηθούν στο πραγματικό χρονικό και συγκυριακό περιβάλλον τους.

Οι «επιτήδειοι πολιτικοί»

Αυτήν την α-χρονική λειτουργία της σκέψης την αξιοποιούν στο έπακρο πολλοί πολιτικοί. Γνωρίζουν τη δύναμη των «καθολικών αξιών» και τη δυνατότητά τους να λειτουργούν ως σουρωτήρι στην ερμηνεία της πραγματικότητας. Γνωρίζουν, επίσης, πως θέλει πολύ κόπο και διανοητικό κάματο για να αναδείξει κανείς τη διαφορετική λειτουργία των «καθολικών αξιών», ανάλογα με το συγκείμενο. Άντε να πείσεις τον μέσο πολίτη ότι το «κάθε πολίτης και μία ψήφος», «εμείς θέλουμε λύση αλλά οι Τούρκοι όχι», «όλοι κοιτάνε τα συμφέροντά τους και γι’ αυτό δεν πιέζουν την Άγκυρα», μέσα στο σημερινό περιβάλλον λειτουργούν πολύ διαφορετικά απ’ ότι σε ένα άλλο. Για παράδειγμα, το «κάθε πολίτης και μία ψήφος», αν τεθεί στο περιβάλλον της Κομισιόν ή του Ευρωκοινοβουλίου, θα σημαίνει ότι οι Ελληνοκύπριοι θα δικαιούνται να ψηφίζουν στα ευρωπαϊκά σώματα για να έχουν αξιωματούχους μια φορά κάθε ογδόντα χρόνια. Αν τεθεί σε σχέση με το Κυπριακό, θα λειτουργεί περίπου ως «δεν θέλω λύση του Κυπριακού».

Το τραγελαφικό είναι ότι πολλοί πολιτικοί δεν διστάζουν να εφιστούν την προσοχή στις συγκυρίες, μόνο όμως όταν αυτό τους εξυπηρετεί. Για παράδειγμα, πολύ συχνά ο Πρόεδρος ζητά να λάβουμε υπόψη τις δυσκολίες στο να επαναρχίσουν οι συνομιλίες λόγω της τουρκικής προκλητικότητας και επιθετικότητας. Ή, ο υπουργός Εξωτερικών ζητά να λάβουμε υπόψη τις διαδικασίες της Ε.Ε. για να αξιολογήσουμε το πόσο σημαντικές είναι οι μέχρι τώρα κυρώσεις που πέτυχε κατά της Τουρκίας. Κανένας τους όμως δεν μας ζητά να λάβουμε υπόψη το συγκείμενο, όταν οι ίδιοι πετάνε εύηχα συνθήματα.

«Ενίσχυση της αποτρεπτικής ισχύος»

Από το 2017 μέχρι σήμερα, ο Πρόεδρος και ο υπουργός Εξωτερικών έχουν επικαλεστεί αλλεπάλληλες «καθολικές αξίες». Κι αυτό προκειμένου να προτάξουν παράγοντες που καθιστούν ανεπίκαιρη την επανέναρξη των συνομιλιών. Αυτές οι «καθολικές αξίες» είναι σε τέτοιο βαθμό ευκαιριακής χρήσης, που κατά κανόνα προτάσσονται μόλις για μια-δυο εβδομάδες η κάθε μια. Από τα περί ασφάλειας και εγγυήσεων αντιφατικά, μέχρι τα «βέτο» των Τουρκοκυπρίων. Από τη χαλαρή ομοσπονδία, μέχρι το ενεργειακό πρόγραμμα. Και πάει λέγοντας.

Η τελευταία «καθολική αξία» είναι «η ανάγκη ενίσχυσης της αποτρεπτικής μας ισχύος». Περί τούτου ο Πρόεδρος συγκάλεσε μέχρι και Συμβούλιο Αρχηγών Κομμάτων προχθές. Ποια είναι η λειτουργικότητα αυτού του νέου… δόγματος;

(α) Βοηθά την κυβέρνηση να ταυτιστεί με το κλίμα αγοραίας διεθνολογίας. Ενώ οι σοβαροί πανεπιστημιακοί διεθνολόγοι βάζουν τα πράγματα στη θέση τους σχετικά με την αντιπαράθεση στο Αιγαίο, στο Καστελόριζο και στην Κύπρο, μια πλειάδα αγαπητών στα ελεγχόμενα ΜΜΕ διεθνολόγων (εντός ή εκτός εισαγωγικών) προσπαθούν να συντηρήσουν ένα πολεμικό κλίμα. Περιγράφοντας απλώς την τουρκική αδιαλλαξία. Και σιωπώντας για όλα τα άλλα. Η κυβέρνηση έρχεται αρωγός των τελευταίων.

(β) Δίνει μια «διέξοδο» διαφυγής από τη ραγδαία ανοιγόμενη ψαλίδα πολιτικής μεταξύ Αθηνών και Λευκωσίας. Με πρωτοβουλία της Γερμανίας, γίνεται προσπάθεια έναρξης ενός δομημένου διαλόγου Ελλάδας-Τουρκίας. Αυτό αφήνει τη Λευκωσία «ορφανή». Έχει το δίλημμα να εργαστεί στην ίδια κατεύθυνση (επανέναρξη διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό) ή να συνεχίσει την αντιπαραθετική ρητορική. Φυσικά, διαλέγει το δεύτερο.

(γ) Με δεδομένο το πιο πάνω πλαίσιο, αναμένεται ότι, μετά τις εκλογές των Τουρκοκυπρίων τον Οκτώβριο, ο ΟΗΕ θα βάλει επιτακτικά στο τραπέζι το θέμα της επανέναρξης των συνομιλιών. Ο Ερντογάν έχει ήδη τραβήξει το χαλί κάτω από τα πόδια του Ν. Αναστασιάδη, διαμηνύοντας ότι δεν θα έχει αντίρρηση για σύγκληση άτυπης πενταμερούς. Η πρόταξη της πολιτικής «αποτρεπτικής ισχύος» επιδιώκει να ροκανίσει προκαταβολικά το κλίμα επανέναρξης διαπραγματεύσεων. Οι επιθέσεις κατά Σπέχαρ, Γκουτέρες, Συμβουλίου Ασφαλείας, Ε.Ε., δεν ήταν αρκετές. Τώρα επιστρατεύονται τα «μεγάλα μέσα».

(δ) Προσφέρει την απαραίτητη αμφισημία: Για όσους δεν θέλουν στρατικοποίηση του Κυπριακού, η απάντηση είναι «μα εμείς εννοούμε διπλωματική ενίσχυση». Για όσους ονειρεύονται στρατικοποίηση και S-400, η κυβέρνηση μπορεί να υπαινίσσεται ότι αυτό ακριβώς εννοεί. Και την ίδια στιγμή, όπου βολεύει, μπορεί να ψιθυρίζει στο αφτί: «Η Γαλλία είναι μαζί μας, θα τσακίσει την Τουρκία».

(ε) Απαλλάσσει την κυβέρνηση από την ευθύνη: Αντί να φροντίσει να απαντήσει στο ερώτημα, δηλαδή να ενισχύσει την αποτρεπτική ισχύ, το διατυμπανίζει. Έτσι, δεν αποκλείεται να έρθει η μέρα που θα μας ζητήσει και τα ρέστα εμάς των πολιτών. Που δεν λύσαμε το ζήτημα, το οποίο η ίδια τόσο εύστοχα έθεσε…

(στ) Συντηρεί ένα κλίμα απαγορευτικό για συζήτηση της ουσίας στο εσωτερικό της Ελληνοκυπριακής Πολιτείας. Μέσα σε ένα κλίμα υστερίας, όπου οι στρατηγοί εν αποστρατεία έχουν τον πρώτο δημόσιο λόγο, ποιος τολμά να μιλά για διαπολιτισμικά σχολεία, οδοφράγματα, συνομιλίες, πάταξη της διαφθοράς;

Κι όμως, δεν φτάνει…

Τα τελευταία τρία χρόνια, οι «καθολικές αξίες» που επιστράτευε οι κυβέρνηση είχαν όλο και μικρότερη διάρκεια και αποτελεσματικότητα. Ο λόγος δεν είναι τόσο το σύνδρομο του βοσκού του ψεύτη, όσο η όλο και μεγαλύτερη απόσταση ανάμεσα στο εκάστοτε περιτύλιγμα και στο περιεχόμενο του πακέτου. Οι απλές κορδελίτσες που υπήρχαν στο αφήγημα της ασφάλειας-εγγυήσεων (ως λόγος εγκατάλειψης του Κραν Μοντανά) πριν τρία χρόνια, διέφεραν σίγουρα από το περιεχόμενο του δέματος, αλλά όχι τόσο δραματικά. Όμως, το περιτύλιγμα γίνεται όλο και πιο φανταχτερό, και το περιεχόμενο όλο και πιο δύσοσμο. Τα σβαρόφσκι στο δέμα δεν μπορούν πια να κρύψουν την ανυπόφορη μυρωδιά που βγάζει το περιεχόμενο του πακέτου.

Αν θέλουμε να πάμε ακόμη ένα βήμα πάρα πέρα, η ίδια η αυξανόμενη απόσταση ανάμεσα στο περιτύλιγμα και στο περιεχόμενο δεν είναι παρά ένα σύμπτωμα: Είναι το λογικό αποτέλεσμα της σωρευτικής αντίδρασης που δημιουργεί η αλυσίδα των αμαρτιών. Όσο πιο πολύ καιρό «κοροϊδεύουμε» την πραγματικότητα, όσο πιο πολύ καιρό επιλέγουμε την τακτική διαφυγής από την αντιμετώπιση της πραγματικότητας – το περιτύλιγμα έναντι της ουσιαστικής πολιτικής – τόσο πιο βίαια κτυπάμε το κεφάλι στον τοίχο της πραγματικότητας.

Χρειαζόμαστε επειγόντως ενίσχυση της αποτρεπτικής μας ισχύος κατά της ηλιθιότητας. Γιατί η ηλιθιότητα, την κρίσιμη στιγμή, θα κάνει πίσω. Όπως πάντα. Και θα αφήσει το δικό μας κεφάλι να κτυπήσει στον τοίχο.

 

Καλάθι

• Εκπτώσεις και φτήνια (1): Η μηχανή του «μένουμε Κύπρο, στηρίζουμε τα ξενοδοχεία μας», συμπτωματικά ξεκίνησε τη μέρα που είχαμε 13 κρούσματα. Κάποιοι δημοσιογράφοι, «κυβερνητικές πηγές», ξενοδόχοι, ένας επιστήμονας, βάλθηκαν όλοι μαζί να μας πείσουν ότι τα ελληνικά νησιά – ο βασικός αντίπαλος των ξενοδόχων μας – είναι γεμάτα κορωνοϊό! Εκείνη τη μέρα η Ελλάδα είχε συνολικά 52 κρούσματα. (Αν λάβουμε υπόψη την αναλογία πληθυσμού και παράγοντες όπως η διασπορά πληθυσμού σε έκταση, τα 13 δικά μας αντιστοιχούν με πάνω από 200 στην Ελλάδα.) Κι όμως, η «μηχανή» επέμενε σε μέτρα κατά των ταξιδιωτών στην Ελλάδα. Ακόμη και όταν την μεθεπομένη τα δικά μας κρούσματα έγιναν 25! Συμπέρασμα: Εγώ ο Ελληνοκύπριος «είμαι Έλλην το καυχώμαι», αλλά είναι να μην κινδυνέψει το προσωπικό μου πουγκί. Τότε γίνομαι «Τούρκος»!
• Εκπτώσεις και φτήνια (2): Έγινε ολόκληρη ιστορία για το νέο κανονιστικό νομοσχέδιο για τις «επενδύσεις» έναντι υπηκοότητας. Η παγκόσμια κοινότητα και η Ε.Ε. έπεσαν πάνω μας να σταματήσουμε αυτήν την πειρατική και σκανδαλώδη πολιτική ξεπλύματος και νομιμοποίησης μαφιόζων. Που έχει και δύσοσμες προεκτάσεις εγχώριας διαφθοράς. Μετά από άπειρες ώρες συνεδριάσεων της επιτροπής εσωτερικών της Βουλής και της ολομέλειας, η «Αλεπού της Ερήμου» – μετά από σχετικό παρασκήνιο συλλογής ψήφων – πέταξε μιαν τροπολογία, που ουσιαστικά αναιρούσε το μεγαλύτερο μέρος του νομοσχεδίου και επανέφερε τα πράγματα σε «τάξη»: Πέρα από τα φληναφήματα για καινοτομίες και πράσινη ανάπτυξη, στην πράξη οι «επενδύσεις» θα πηγαίνουν και πάλιν στους πύργους της Λεμεσού. Η τροπολογία πέρασε! Επιστροφή στο μηδέν…
• Εκπτώσεις και φτήνια (3): Καλά, το τι γίνεται από τώρα εν όψει των βουλευτικών σε δέκα μήνες, δεν περιγράφεται. Δεν πάνε κι έρχονται μόνο τα ονόματα. Πάνε κι έρχονται τα εκατομμύρια!